تاریخچه ورود سینما به ایران
تاریخچه ورود سینما به ایران
نخستین ایرانی‌هایی که با اختراع نوظهور سینما آشنا شدند، مسافران و تاجرانی بودند که به قصد سیاحت و تجارت به اروپا و امریکا سفر می‌کردند. از جمله این افراد ابراهیم صحاف‌باشی تهرانی بود که در 1276ش، در دورۀ سلطنت مظفرالدین‌شاه، به سفر فرنگ رفت و در امریکا، دو سال پس از اختراع سینما، عکس متحرک را در تماشاخانۀ پالس دید و یک دستگاه سینماتوگراف خریداری کرد و به ایران آورد. چندی بعد گوشه‌ای از حیاط پشت مغازۀ آنتیک‌فروشی خود را، واقع در ضلع غربی خیابان لاله‌زار نو، به سالن سینما تبدیل و به نمایش فیلم اقدام کرد. فقط اعیان و اشراف، همچون اتابک اعظم و علاءالدوله، مشتریان سینمای خصوصی صحاف‌باشی بودند. همچنین در رمضان 1322ق/1283ش در ابتدای خیابان چراغ‌گاز (امیرکبیر)، سینمایی دایر کرد که ورود به آن برای عموم، به جز زن‌ها، آزاد بود. مشتریان دیگر مظفرالدین‌شاه و میرزا ابراهیم عکاسباشی بودند که پنج سال پس از اختراع سینماتوگراف و سه سال بعد از سیر و سیاحت صحاف‌باشی، در 1279 به پاریس رفتند و با دستگاه نمایش فیلم و دوربین فیلمبرداری آشنا شدند. عکاسباشی، به دستور شاه قاجار، نمونه‌ای از این دستگاه‌ها را خریداری کرد و به ایران آورد، و خودش در اوستاند بلژیک در روز جشن عید گل، از شاه و همراهانش فیلم گرفت. پس از بازگشت به ایران تصاویر کوتاه دیگری از رژۀ قشون، کوچه و بازار تهران و شکار و تفریحات شاه، فیلمبرداری کرد. با عمومی‌ترشدن فعالیت‌های سینمایی، افراد دیگری همچون مهدی روسی‌خان، آقایوف و آرتاشس پاتماگریان (اردشیرخان ارمنی) «تماشاخانه‌های عکس متحرک» را برای استفادۀ عموم ایجاد کردند، که کار اغلب آن‌ها با اقبال مواجه شد. روسی‌خان، پس از استقبال، بر تعداد ماشین‌های سینماتوگراف و تماشاخانه‌های خود افزود و با رقبایش به رقابت پرداخت. پس از انحلال سلسلۀ قاجار، افراد دیگری همچون خانبابا معتضدی و علی وکیلی، نخستین سالن‌های سینمای دایمی را افتتاح و تالارهای مختلط زنانه و مردانه را ایجاد کردند و معتضدی و افراد دیگری چون عباس‌آقا عتیقه‌چی به فیلمبرداری از رویدادهای رسمی دربار و ساختن فیلم‌های خانوادگی و خصوصی پرداختند، و شرایط را برای تأسیس نخستین مدرسۀ آرتیستی سینما توسط آوانس اوگانیانس در 1309 و ساختن اولین فیلم سینمایی به نام آبی و رابی فراهم کردند. اوگانیانس و ابراهیم مرادی در ایران و عبدالحسین سپنتا در هندوستان، در سال‌های سلطنت پهلوی اول، نُه فیلم ساختند و عرضه کردند و کار را به دست امثال دکتر اسماعیل کوشان، علی دریابیگی، مجید محسنی، عنایت‌الله فمین، معز دیوان فکری، پرویز خطیبی، فضل‌الله بایگان، محسن بدیع، علی کسمایی و سایرین سپردند، که کار فیلم‌سازی را در دورۀ پهلوی دوم تداوم بخشیدند. در این دوره حضور و کوشش هنرمندان تئاتر برای رونق بخشیدن به فیلم‌سازی بسیار نظرگیر بود. نیز ← سینماهای ایران