ابوطیب طاهر بن عبدالله طبری
ابوطیب طاهر بن عبدالله طبری (آمل 3۴8- بغداد ۴۵0ق)
(ابوطیب طاهر بن عبدالله بن طاهر، معروف به ابوطیب طبری) فقیه اصولی و قاضی ایرانی. در زادگاهش دانش آموخت و از ابوعلی زجاجی فقه را فراگرفت. از استادان دیگر وی ابوسعد اسماعیلی فرزند ابوبکر، ابوالقاسم ابنکج و ابواحمد غطریفی بودند. در نیشابور چهار سال از ابوالحسن ماسرجسی و در اسفراین از ابواسحاق اسفراینی اصول فقه را آموخت. پس از آن به بغداد رفت و در مجلس درس عالمانی چون دارقطنی، ابوحامد اسفراینی، علی بن عمر سکری، ابن عرفه و ابوالفرج معافی بن زکریا ابن طرارا حضور یافت. سپس در بغداد به تدریس روی آورد. ابواسحاق شیرازی، خطیب بغدادی، ابوعبدالله قزوینی، یعقوب بن سلمان خازن شافعی و ابوالولید باجی از شاگردان طبری بودند. او در رواج مذهب شافعی در عراق نقش مؤثر داشت و با پیروان مذاهب دیگر ازجمله حنفیان چون ابوالحسن طالقانی، قاضی بلخ و ابوالحسن قدوری به مناظره میپرداخت؛ به همین سبب به شیخ عمید و یا شیخ عراق آوازه یافت. ابواسحاق شیرازی و دیگر علمای شافعی عراق هرگاه نام قاضی را بر زبان میآوردند مقصودشان قاضی ابوطیب طبری بود. او در فقه چندان آوازه یافت که گاه او را از ابوحامد اسفراینی برتر میدانستند. ابوطیب پس از درگذشت ابوعبدالله صیمری حنفی ( - ۴0۵ق) در بغداد و در محلۀ کرخ ریاست قضا را به عهده گرفت و تا پایان زندگیاش با سلامت کامل به قضاوت و افتا سرگرم بود. افزون بر مسند قضاوت، تولیت دیوان رسایل را نیز عهدهدار بود.
ابوطیب طبری در ادب نیز دستی داشت و مناظرات شعری وی با ابوالعلای معری و نیز اشعار دیگری از او به جای مانده است. او فتوا داد که جلالالدوله دیلمی میتواند برای خود لقب شاهنشاه برگزیند. ابوزكريا محيی‌الدين يحيى بن شرف النووی در کتاب مجموع شرحالمهذب نظرات طبری را دربارۀ مباحث فقهی و قضا آورده است. چون درگذشت، پیکرش را در جانب غربی بغداد کنار آرامگاه احمد بن حنبل در بابالحرب به خاک سپردند. ابومحمد دوغابادی اشعاری در سوگ او سروده است.
برخی از آثار
- جواب فی السماع و الغنا، که نسخهای از آن در کتابخانۀ رباط نگهداری میشود
- روضهالمنتهی فی مولد الامام الشافعی، که در پایان کتاب به شرح زندگانی برخی از علمای شافعی پرداخته و گویا ابواسحاق شیرازی در نوشتن کتاب خود به نام طبقاتالفقها از این اثر بهره برده است. نسخهای از آن در آنکارا نگهداری میشود
- التعلیقة الکبری فی الفروع در فقه، در ده جلد که نسخۀ خطی بخشهایی از آن در کتابخانۀ توپکاپی استانبول نگهداری میشود
- شرح المختصر مزنی در فقه، که نسخهای از این کتاب در کتابخانههای مصر و ترکیه موجود است
- شرحی بر الفروع ابوبکرابنحداد مصری
- المجرد
- المنهاج