آتاتورک، مصطفی کمال (۱۸۸۱ـ۱۹۳۸)
| مصطفی کمال آتاتورک | |
|---|---|
| زادروز |
تسالونیکی ۱۸۸۱م |
| درگذشت | ۱۹۳۸م |
| ملیت | ترکیه ای |
| شغل و تخصص اصلی | دولتمرد |
| شغل و تخصص های دیگر | نظامی |
| لقب | غازی (فاتح) |
| گروه مقاله | تاریخ جهان |
آتاتورک، مصطفی کَمال (۱۸۸۱ـ۱۹۳۸) Atatürk, Mustafa Kemal
(نام اصلی: مصطفی کمال پاشا[۱]) آتاتورک در زبان ترکی به‌معنی «پدر ترک‌ها» است. سیاستمدار، ژنرال ترک و نخستین رئیس‌جمهور ترکیه، از ۱۹۲۳. پس از جنگ جهانی اول یک حکومت موقت شورشی تأسیس کرد. ارتش ترکیه، به رهبری او، یونانیان اشغالگر را از خاک ترکیه اخراج کرد (۱۹۲۱ـ۱۹۲۲). بانی جمهوری ترکیه است که با دیکتاتوری و سیاست مستمر و بنیادینِ غربی‌شدن بر آن کشور حکومت کرد. کمال که در تسالونیکی[۲] زاده شد. به‌سبب پیوستن به انجمنی انقلابی از آن شهر تبعید شد. (۱۹۰۴) اما بعد او را عفو کردند، در ارتش ترقی کرد و تا حدودی باعث دفاع پیروزمندانه از داردانل[۳] در برابر انگلیسی‌ها بود (۱۹۱۵). پس از آن‌که ترکیه شکست خورد (۱۹۱۸)، او را به‌منظور اجرای خلع سلاح نیروهای ترک، براساس مفاد قرارداد ترک مخاصمه، به درون خاک آناتولی[۴] فرستادند، اما کمال به‌جای این کار، حکومتی موقت تشکیل داد که مخالف حکومت قسطنطنیه[۵] بود (استانبول امروزی که در آن زمان تحت اشغال متفقین[۶] بود). فرمانده سپاهیان ترک مخالف یونانیان بود (۱۹۲۱)، که بخش بزرگی از آناتولی را اشغال کرده بودند. در نبرد سَقاریه[۷] از ۲۳ اوت تا ۱۳ سپتامبر همان سال آنان را شکست داد، درنتیجه به او لقب غازی (فاتح)[۸] دادند. سپس در ظرف یک‌سال یونانیان را از خاک ترکیه بیرون راند. وی با دیپلماسی خود از جنگ با انگلیسی‌ها جلوگیری کرد و ترکیۀ اروپایی نیز تحت اختیار کمال درآمد. در ۲۹ اکتبر ۱۹۲۳، رژیم ترکیه جمهوری و مصطفی کمال نخستین رئیس‌جمهور آن اعلام شد.