غافقی، عبدالرحمن بن عبدالله

غافقی، عبدالرحمن بن عبدالله ( -732م) Abdolrahman bin Abdollah Al-Ghafeghi

دولتمرد یمنی و امیر اندلس. در منابع اروپایی او را عبدالرام نامیده‌اند. وی از خاندان غافق از قبیله‌ی عک در یمن است. به افریقا مهاجرت کرد، سپس ابتدا به دمشق نزد سلیمان بن عبدالملک اموی رفت و بار دیگر به مغرب بازگشت و با موسی نصیر و فرزندش، عبدالعزیز (که در آن زمان در اندلس اقامت داشتند)، ارتباط برقرار کرد. فرماندهی نظامی بخش شرقی ساحل اندلس را برعهده گرفت و پس از کشته شدن سمح بن مالک در سال 721م، امارت اندلس برای بار نخست به او سپرده شد که تا 722م ادامه یافت. در این سال والی جدید اندلس از سوی دولت قیروان تعیین شد. غافقی در مدت کوتاه امارتِ نخست خود کوشید با تجزیه‌طلبی ایالت‌های کوهستانی شمال اندلس مبارزه کند. وی توانست شورش‌هایی را که در راسیلون پاگرفته بود بخواباند و سلطه‌ی مسلمانان بر منطقه‌ی ناربون و تداوم نظام جزیه را تثبیت کند. گویا میان غافقی و عنبسة بن سحیم کلبی (والی جدید اندلس) اختلافاتی بروز کرد که منابع تاریخی جزئیات آن را بازگو نکرده‌اند، با این حال غافقی منصب فرماندهی بخشی از ارتش اسلامی اندلس را حفظ کرد. پس از کشته‌ شدن عنبسه در 725م امارت اندلس میان چندتن از امیران و به مدت کوتاهی دست به دست شد، تا این که غافقی بار دیگر در 730م به امارت رسید. پس از امارت مردم را به جهاد فراخواند و مردمی از افریقا، وادی نیل، بلاد شام و شبه‌جزیره‌ی عربی به او پیوسته و در پامپلونا تجمع کردند. آنها در آن‌جا ارتشی چندملیتی را تشکیل دادند و غافقی به کمک این ارتش بزرگ به نزاع‌های داخلی پایان داد؛ سپس به سمت فرانسه لشکرکشی کرد و چند شهر این کشور (از جمله لیون) را تصرف نمود. جلوداران سپاه غافقی تا به صد مایلی پاریس نیز رسیدند. پس از تصرف شهر اکونین به دست سپاه غافقی، دوک ایودیس (حاکم این شهر) از شارل مارتل (پادشاه فرانسه) درخواست کمک کرد و وی سپاهی بزرگ فراهم آورد و در جنگ پویترز در نزدیکی رودخانه لویر، نیروهای غافقی را متوقف نمود. غافقی در جنگی که عرب‌ها آن را نبرد بلاط الشهداء (دربار شهیدان) می‌نامند کشته شد. با کشته‌شدن غافقی و شکست سپاه وی، پیشروی اسلام به سمت فرانسه و اروپا متوقف شد.

در دوره‌ی حکومت غافقی بر اندلس، شهر قرطبه (کوردوبا) پایتخت وی بود و گنبد مشهور لاجوردی قرطبه در عهد وی ساخته شد.

---