اصول عملیه
اصول عَمَلیه
اصطلاحی در اصول فقه که وظیفۀ عملی کسی را که در کشف حکم شرعی دچار تردید شده، معیّن می‌کند. بنابراین موضوع اصول عملیه شک است. به وظیفه‌ای که با اصول عملیه، به‌هنگام تردید و جهل به حکم واقعی شرعی، تعیین می‌شود، حکم ظاهری گویند. در برابر آن، اصطلاح حکم واقعی است که بدون در‌نظرگرفتن علم و جهل مکلّف، وضع می‌شود. اصول عملیه به چهار نوع تقسیم می‌شود: ۱. استصحاب؛ این اصل در جایی است که شک لاحق، همراه با یقین سابق باشد. مانند شک به حیات شخصی که یقین داریم دیروز زنده بود. (← استصحاب) ۲. برائت؛ در جایی است که در اصل تکلیف مانند وجوب یا حرمت، تردید باشد. اخباریان به‌هنگام شک در وجوب، برائت جاری نمی‌کنند. اما دربارۀ شک در حرمت، چه اخباریان و چه اصولیان، هر دو برائت جاری می‌کنند. ۳. احتیاط؛ در جایی است که وجود تکلیف معلوم است اما در متعلق آن تردید است. مانند آن که وجوب نماز در روز جمعه معلوم است اما در این که این وجوب به نماز جمعه تعلق می‌گیرد یا نماز ظهر تردید وجود دارد (← احتیاط_(فقه)) ۴. تخییر؛ در همان مورد احتیاط جاری می‌شود با این تفاوت که در این‌جا احتیاط و جمع بین دو طرف شک ممکن نیست.