محرومیت از حقوق اجتماعی
محرومیت از حقوق اجتماعی
ازجمله مجازات‌های تَبَعی یا تکمیلی است (← مجازات). در جرایم عمدی، شخص به تبع از مجازات اصلی، خودبه‌خود و به حکم قانون از حقوق اجتماعی نیز محروم می‌شود. گاه دادگاه، در مقام تکمیل و تتمیم مجازات اصلی، مجرم را علاوه بر مجازات مقرر برای جرمی که مرتکب شده، به محرومیت از حقوق اجتماعی یا اقامت در محل معیّن محکوم می‌نماید (مادۀ ۱۹ قانون مجازات اسلامی). حقوق اجتماعی که محرومیت از آن در زمرۀ مجازات‌های تبعی یا تکمیلی است، عبارت است از حقوقی که قانون‌گزار برای اتباع جمهوری اسلامی ایران و سایر افراد مقیم در قلمرو حاکمیت آن منظور نموده و سلب آن حقوق به‌موجب قانون (مجازات تبعی) یا به حکم دادگاه صالح (مجازات تکمیلی) است. از قبیلِ الف: حق انتخاب‌شدن در مجالس شورای اسلامی، خبرگان و عضویت در شورای نگهبان و انتخاب‌شدن به ریاست جمهوری؛ ب: عضویت در کلیۀ انجمن‌ها و شوراها و جمعیت‌هایی که اعضای آن به‌موجب قانون انتخاب می‌شوند؛ ج: عضویت در هیئت‌های منصفه و امنا؛ د: اشتغال به مشاغل آموزشی و روزنامه‌نگاری؛ ه: استخدام در وزارت‌خانه‌ها، سازمان‌های دولتی، شرکت‌ها، مؤسسات وابسته به دولت، شهرداری‌ها، مؤسسات مأمور به خدمات عمومی، ادارات مجلس، شورای نگهبان و نهاد‌های انقلابی؛ و: وکالت دادگستری و تصدی دفاتر اسناد رسمی و ازدواج و طلاق؛ ز: انتخاب‌شدن به‌سمت داوری و کارشناسی در مراجع رسمی؛ ح: استفاده از نشان و مدال‌های دولتی و عناوین افتخاری (مادۀ ۶۲ مکرر قانون مجازات اسلامی). موارد محرومیت از حقوق اجتماعی و مدت آن در قانون مشخص شده است: ۱. محکومان به قطع عضو در جرایم مشمول حد، پنج سال پس از اجرای حکم؛ ۲. محکومان به شلاق در جرایم مشمول حد، یک سال پس از اجرای حکم؛ ۳. محکومان به حبس تعزیری بیش از سه سال، دو سال پس از اجرای حکم (مادۀ ۶۲ مکرر قانون مجازات اسلامی). اعمال موارد محرومیت از حقوق اجتماعی به‌عنوان مجازات تکمیلی مشروط به سه شرط است: ۱. عمدی بودن جرم ارتکابی؛ ۲. محکومیت شخص به مجازات تعزیری یا بازدارنده به‌عنوان مجازات اصلی جرم عمدی مربوط؛ ۳. تعیین مدت محرومیت از حقوق اجتماعی.