طوس

طوس

طوس
کشور	ایران
استان	خراسان رضوی
شهرستان	چناران
موقعیت	۲۳‌کیلومتری شمال غربی مشهد و ۴۶‌‌کیلومتری شرق جنوبی چناران
نوع اقلیم	معتدل و خشک
ارتفاع از سطح دریا	۹۷۰ متر
برخی بناهای مهم	آرامگاه فردوسی

آرامگاه فردوسي در طوس

شهری در استان خراسان رضوی، شهرستان چناران، در بخش گل‌بهار. در دشتی به فاصلۀ ۲۳‌کیلومتری شمال غربی مشهد و ۴۶‌‌کیلومتری شرق جنوبی چناران قرار دارد. ارتفاع این شهر ۹۷۰ متر و اقلیم آن معتدل و خشک است. توس یا طوس ناحیه‌ای قدیم در شمال استان خراسان بود و شهرهای آن عبارت‌ بودند از نوقان، طابران، و رادکان. با از رونق‌افتادن و ویران‌شدن نوقان، شهر طابران جای آن را گرفت و بعد‌ها به طوس موسوم شد. شهر طوس در ۷۶۷‌ش ویران شد و مشهد روبه رونق و گسترش نهاد و در زمان صفویه حاکم‌نشین خراسان گردید. طوس از شهر‌های بسیار کهن ایران است و به‌احتمال زیاد قبل از دورۀ ساسانیان وجود داشته است. خراسان در دورۀ خلافت عثمانی‌ها به تصرف اعراب مسلمان درآمد و هارون‌الرشید در طوس درگذشت (۱۸۷‌ش) و فتنۀ احمد بن عبدالله خجستانی سبب ویرانی طوس شد. ابومنصور طوسی که در زمان نوح بن نصر سامانی حاکم طوس بود، مسجد جامع شهر را تعمیر و ترمیم کرد. سلجوقیان در (۴۰۸‌ش) طوس را به تصرف خود درآوردند و سلطان ملکشاه سلجوقی آن را به تیول خواجه نظام‌الملک طوسی داد. غزها در ۵۳۱‌ش طوس را تصرف کردند و مردان شهر را از دم تیغ گذراندند و زنان را به اسارت بردند. مغول‌ها در ۵۹۸‌ش به طابران یا طوس وارد شدند و مردم آن شهر را قتل عام کردند. ارغون‌آغا، سردار مغول، در ۶۲۳‌ش طوس را بازسازی کرد؛ در ۷۶۷‌ش میرانشاه گورکانی شهر طوس را ویران کرد و از سَرِ مردم آن مناره ساخت و درپی آن شاهرخ تیموری در ۷۸۲‌ش دستور به تجدید بنا و احیاء طوس داد؛ اما دیگر طوس آبادانی و توسعه نیافت و به فراموشی سپرده شد. شیخ طوسی، ابونصر سراج، خواجه نصیرالدین طوسی، ابوحامد غزالی، احمد غزالی، خواجه نظام‌الملک و ابوالمحاسن وزیر از بزرگان طوس‌اند و نیز حکیم ابوالقاسم فردوسی و اسدی طوسی نیز به روایتی از همین شهر برخاسته‌اند و آرامگاه فردوسی، حماسه‌سرای بزرگ ایران، در همین مکان جای‌ دارد.