دیوکسین
دیوکْسین (dioxin)
هر یک از اعضای خانواده‌ای با بیش از ۲۰۰ مادۀ شیمیایی آلی. همۀ آن‌ها هیدروکربن‌های ناجورحلقه[۱]اند (←ترکیب حلقوی). اما این اصطلاح فقط به یک عضو از این خانواده، یعنی تتراکلرو دی بنزو ـ پی ـ دیوکسین (-TCDD ۲,۳,۷,۸) اطلاق می‌شود که مادۀ شیمیایی بسیار سمّی‌‌ای است که، به‌عنوان ناخالصی در عامل نارنجی برگ‌ریز[۲]، که در جنگ ویتنام به‌کار رفت، و گاهی در علف‌کُش T ـ ۲,۴,۵ یافت می‌شود. این ماده از عوامل ایجاد کلرآکنه[۳] یا عارضۀ بدشکلی پوست، تولد نوزادان نارس، سقط جنین، و سرطان شناخته شده است. طی دو واقعۀ ناگوار در سِوِزو[۴]ی ایتالیا و تایمز بیچ[۵]، در ایالت میسوری امریکا، مقادیر زیادی ترکیب‌های دیوکسین بهصورت تصادفی در محیط زیست رها شد. مقادیر اندک ترکیب‌های دیوکسین براثر سوختن گسترۀ وسیعی از مواد کلردارشده (چوب پرورده، دود ناشی از سوخت‌های آغشته به افزودنی‌های کلردارشده و پلاستیک‌ها)، و بهصورت محصول جنبی برخی از شیوه‌های کاغذسازی در محیط زیست رها می‌‌شوند. همچنین، دیوکسین را می‌توان به‌عنوان فرآوردۀ جانبی ساخت باکتری‌کُش[۶] هگزاکلروفِن[۷] تولید کرد. احتمال آلوده‌شدن مواد غذایی به ترکیب‌های دیوکسین در محیط زیست اتحادیۀ اروپا را بر آن داشت که سطوح مجاز گسیل دیوکسین از کوره‌های زباله‌سوز را به مقدار قابل توجهی کاهش دهد.