ابراهیم آژنگ
ابراهیم آژنگ (نیمه‌ی دوم قرن 13ش- نیمه‌ی اول قرن 14ش)
| ابراهیم آژنگ | |
|---|---|
| زادروز |
نیمه‌ی دوم قرن 13ش |
| درگذشت | نیمه‌ی اول قرن 14ش |
| ملیت | ایرانی |
| تحصیلات و محل تحصیل | مدرسه‌ی نظام |
| شغل و تخصص اصلی | موسیقی‌دان |
| سبک | سنتی- کلاسیک |
| آثار | مارش‌های نظامی ارتش و آهن |
| گروه مقاله | موسیقی |
موسیقىدان ایرانی زمان قاجار و پهلوی اول. ابتدا در دسته‌جات موزیك نظام خدمت مىكرد. در قسمت موزیك مدرسه‌ی نظام كه به سرپرستى شخصى به نام مسیو كبویر اتریشى اداره مىشد به تحصیل موسیقى پرداخت. سپس بعد از یك سال نزد مسیو لومر فرانسوى (رئیس دسته‌جات موزیك نظام) رفت و از معلومات او برای اخذ علوم و دانش موسیقى استفاده کرد. در مدرسه‌ی نظامى با كلیه‌ی آلات موسیقى نظامى آشنا شد و دروس علمى تئورى، سلفژ، اركستر و هارمونى را یاد گرفت و تا درجه‌ی سلطانی (سروانی- 1297ق) نیز پیش رفت. مظفرالدین شاه در مراجعت از سفر اروپا، چند ویولن براى یك دسته‌ی اركستر همراه خود آورد، ولى چون لومر بیشتر با سازهاى بادى آشنایى داشت و با سازهاى زهى مأنوس نبود، به پیشنهاد او، یك معلم ویولن (به نام مسیو دیوال) براى آموزش به هنرجویان از فرانسه استخدام شد و براى مدت دو سال آموزش شاگردان را به عهده گرفت. ابراهیم آژنگ نزد او نیز شروع به فراگیرى ویولن نمود و در زمانی کوتاه، در نواختن این ساز مهارت پیدا كرد. به طورى كه در محافل هنرى آن زمان به ابراهیم ویولنى معروف شد و در محافل و مجالس و مهمانىهاى مظفرالدین شاه قاجار كه براى مهمانان خارجى او برپا مىشد شركت مىكرد (حوالی سال‌های 1275 تا 1285ش). در این دوره پست‌هایی مثل ریاست موزیك فوج لاریجان و معاونت كلاس موزیك دارالفنون نیز به او واگذار شد.
آژنگ براى تدریس موسیقی از روى نت و قواعد علمى، اقدام به تأسیس كلاس موسیقى در منزل خودش كرد و چون در این زمان اكثریت شاگردانى كه براى فراگیرى موسیقى مراجعه مىكردند، طالب فراگیرى موسیقى ایرانى بودند و او در این باره چیزى نمىدانست با مراجعه به آقا میرزا تمام دستگاه‌هاى موسیقى ایرانى را از روى پنجه‌ی او یاد گرفت، آنها را با نت نوشت و به تدریج موفق شد كه تمام ردیفها و گوشههاى موسیقى ایرانى را با کمک کلنل علینقی وزیری نت کند[۱]. او در همین دوره براى تمام دستگاه‌ها، پیشدرآمد و رنگ و تصنیف ساخت. از جمله‌ی آنها می‌توان به پیش‌درآمدهاى شوشترى، ماهور و راست‌پنجگاهش اشاره کرد که بسیار مشهور بوده است.
از شاگردان بزرگ و به‌نام آژنگ مىتوان مرتضى محجوبی، رضا محجوبى و شهباز برمکی را نام برد. ابراهیم آژنگ علاوه بر قطعاتى كه براى موسیقى ایرانى تنظیم كرد، تعدادی هم مارشهاى نظامى ساخت كه در موزیك ارتش از آنها استفاده مىشد. او بعدها با كمك فكرى شاهزاده احمد میرزا، اپرایى به نام دكتر ریاضىدان ساخت كه به نمایش درآمد و با اقبال عمومى مواجه شد. آژنگ پیش از گشایش رادیو (در زمان ریاست غلامحسین مین‌باشیان) معاون هنرستان عالی موسیقی بود. در سال ۱۳۱۹ که رادیو افتتاح شد او سرپرستی نوازندگان رادیو را به عهده گرفت و بیشتر از یک سال (تا زمان بازنشستگی) آن شغل را به عهده داشت.
بیشتر قطعاتی که آژنگ در ردیف‌های موسیقی سنتی ساخته، در زمان تصدی او در سمت معاونت اداره‌ی موسیقی اجرا شده است. از جمله مارش‌های نظامی او می‌توان به ارتش و آهن اشاره کرد. آژنگ آهنگ‌سازی پیرو درویش خان و رکن‌الدین خان بوده است.
- ↑ برای این موضوع به جلد دوم کتاب «سرگذشت موسیقی ایران» (روح‌الله خالقی) رجوع شود.