خیوه
خیوه
شهری با جمعیت ۴۱.۳۰۰ نفر (۱۹۹۱)، در ناحیۀ خوارزم، در غرب رود آمودریا و در کانال پالوان. از جنوب به بیابان قراقوم و در شمال شرق به بیابان قزل‌قوم محدود می‌شود. محل خیوه احتمالاً از پیش از اسلام مسکون بوده است. در قرن ۴ق شهر کوچکی از ولایت خوارزم بود. پس از دورۀ امیرتیمور گورگانی، خیوه به تدریج گرگانج را تحت‌الشعاع قرار داد و مرکز خوارزم شد و نام خود را به همۀ آن سرزمین داد. خانات خیوه، عنوان مشهور دولتی بوده است که در دهۀ دوم قرن ۱۰ق در خوارزم تشکیل شد و تا سال ۱۸۷۳ استقلال خود را حفظ کرد. در این سال روسیه لشگر بزرگی به خیوه فرستاد و خیوه بدون مقاومت اشغال شد، سپس تحت‌الحمایۀ روسیه شد و تا انقلاب کبیر روسیه، خان‌های خیوه تابع دولت روسیه بودند. به دنبال انقلاب ۱۹۱۷ روسیه، خانات خیوه عملاً از میان رفتند و دولت شوروی سابق بر این ناحیه مسلط شد. در سال ۱۹۲۰م جمهوری شوروی خلق خوارزم اعلام گردید. شهر خیوۀ کنونی پس از تخریب خیوه کهن در کنار آن بنا شده است. آثار باستانی متعددی مانند مسجد جامع شهر، مدرسۀ شیرغازان خان و مدرسۀ اسلام خواجه، آرامگاه پهلوان محمود، مهم‌ترین بناهای تاریخی شهر هستند. در اطراف خیوه میادین مهم گاز طبیعی وجود دارد. نیز ← خوارزم