ابن معتز، عبدالله (سامرا ۲۴۷ـ۲۹۶ق)

ابن مُعتَز، عبدالله (سامرِّا ۲۴۷ـ۲۹۶ق)

عبدالله بن معتز
زادروز	سامرا ۲۴۷ق
درگذشت	۲۹۶ق
ملیت	عرب
شغل و تخصص اصلی	شاعر، ادیب و سخن‌سنج
آثار	البدیع؛ طبقات الشعراء
گروه مقاله	ادبیات عرب
خویشاوندان سرشناس	معتز عباسی (پدر)

(ابوالعباس عبدالله بن محمد، معروف به ابن معتز) شاعر، ادیب و سخن‌سنج معروف عهد عباسیان. فرزند معتز، سیزدهمین خلیفۀ عباسی، و مادرش کنیزی رومی‌تبار بود. در سامرا نزد المُبَرَّد و ثعلب تعلیم گرفت و خلیفه معتضد عباسی چون به بغداد رفت، او را نیز فراخواند. ابن معتز قصایدی چند در مدح و اُرجوزه‌ای در ۴۱۹ بیت در ستایش عظمت خلیفه سرود. وی حامی بنی‌عباس و مخالف شیعیان بود، اما ظاهراً جاه‌طلبی سیاسی نداشت. شاعری پراحساس با ذوقی متعالی و ادیبی کامل بود. ابوبکر صولی با او دوستی داشت و اشعارش را گرد آورد و مدون کرد. پس از مرگ مکتفی عباسی (۲۹۶ق)، به دعوی خلافت برخاست و عده‌ای گرد او آمدند و او را با لقب مرتضی بالله به خلافت نشاندند، اما خلافت ابن معتز بیش از یک روز نبود (۲۰ ربیع‌الاول ۲۹۶ق) و سرانجام در همان روز به دست حامیان خلیفۀ بعدی مُقتَدِر، کشته شد. ابن معتز شاعری نوآور بود، شیوۀ بدیع محدثان را در شعر و نثر پیروی و تبلیغ و ترویج می‌کرد، و در انواع و اقسام شعر، از غزل و خمریات تا حماسه، طبع می‌آزمود. ناقدان، بلاغت و اصالت شعر او را، به‌ویژه در وصف، ستوده‌اند و عبدالقاهر جرجانی در اسرار البلاغه، بسیار از او نقل کرده است. در نثر نیز استاد بود و آثاری چند از وی باقی مانده است: کتاب البدیع، اولین رساله در عناصر بلاغت در شعر عربی؛ طبقات الشعراء، حاوی شرح حال مختصر و گزیدۀ اشعار شاعران.