روضات الجنان

(عنوان کامل: روضات‌الجنان و جنات‌الجنان) عنوان کتابی تاریخی تالیف درویش حسین کربلائی (با نام کاملِ ح‍اف‍ظ ح‍س‍ی‍ن‌ ب‍ن‌ ک‍رب‍لائ‍ی‌ ت‍ب‍ری‍زی‌، م‍ع‍روف‌ ب‍ه‌ اب‍ن‌ ال‍ک‍رب‍لائ‍ی‌). روضات‌الجنان تاریخچۀ مفصل و مشروحی است از مزارات تبریز و نواحی آن و شرح حال جمع زیادی از مدفونین صحابه و امامزادگان و برخی از علما و شعرا و خاصه عرفا که محل مزار آن‌ها خاک تبریز و نواحی آن است. تالیف و نگارش کتاب به سال 975ق به انجام رسیده و نخستین بار جلد نخستش به تصحیح و تعلیق جعفر سلطان‌القرایی توسط انتشارات بنگاه ترجمه و نشر کتاب در سال 1344ش و به شکل کامل در دو جلد به سال 1349 نشر یافته است. همین تصحیح، سال 1383 در دوجلد و مجموعا 784 صفحه توسط نشر «ستوده» در تهران چاپ و منتشر شده است.

کتاب گاه حاوی اطلاعات دست اولی در ترجمۀ حال اَعلام و براساس مرقد و مدفن آنها در تبریز است. منظور از اعلام هم فقهاء، علماء، عرفاء، زهاد، قراء، اولیاءالله، صحابه و تابعین و ارباب هنر شامل خطاطین، مذهبین، نقاش‌ها و صاحبان قلم و اندیشه مثل شعراء، نویسندگان، مورخین و ارباب مناصب مانند سلاطین، ملوک، صدور، وزراء، مستوفیان و خوانین است. مولف کتاب علاوه بر اشعاری از خود یا دیگران، اثرش را به حکایاتی طرفه و خواندنی نیز مزین کرده است.

مولف کتاب، حافظ حسین کربلایی‌ تبریزی شخصی عارف، شاعر، مورخ، خطاط و متوفی به سال 997ق است. او از مریدان صفی‌الدین شاه مجتبی، پسر امیر بدرالدین احمد لاله‌ای، بوده و جزوی از کتاب نیز در شرح احوال بدرالدین احمد نوشته شده است.

محتویات کتاب

اصل کتاب (جز مقدمه و تعلیقات مصحح) مشتمل است بر: یک مقدمه، هشت روضه و یک خاتمه.

مقدمه: در ذکر طریق و قاعدۀ زیارت قبور مومنین و مومنات.

روضۀ اول: در ذکر مقابر و مشاهد بعضی از اصحاب سیدالمرسلین و برخی از تابعین که در تبریز و حوالی آن واقع است.

روضۀ دوم: در ذکر مقابر و مزارات عرفا و شعرایی که در گورستان سرخاب واقع است.

روضۀ سوم: در ذکر اولیایی که در گورستان گجیل واقع است.

روضۀ چهارم: در ذکر وزراء، اولیاء، شعرا و عرفایی که در گورستان چرنداب واقع است.

روضۀ پنجم: در ذکر اولیاء، عرفا و شعرایی که در نقاط مختلف تبریز واقع است.

روضۀ ششم: در ذکر مزارات و مقابر نواحی مختلف شهر تبریز.

روضۀ هفتم: شرح حال امیر بدرالدین احمد لاله‌‌ای.

روضۀ هشتم: در ذکر اقطاب سلسلۀ ذهبیه.

خاتمه: در بیان معنی کلمات نبی، رسول، ولی، مرشد، نبوت، ولایت و آن‌چه به این‌ها مرتبط است.