اشتراوس، ریشارد (۱۸۶۴ـ۱۹۴۹)

اِشْتِراوس، ریشارد (۱۸۶۴ـ۱۹۴۹م)(Strauss, Richard)

ریشارد اشتراوس Richard Strauss
زادروز	۱۸۶۴م
درگذشت	۱۹۴۹م
ملیت	آلمانی
شغل و تخصص اصلی	آهنگ‌ساز و رهبر ارکستر
سبک	رمانتیک
آثار	زن بی سایه
گروه مقاله	موسیقی

ریشارد اشتراوس

آهنگ‌ساز و رهبر آلمانی ارکستر. پیرو سنّت رُمانتیک آلمانی بود اما سبک بسیار شخصی خود را داشت که مشخصۀ آن ارکستراسیونی حجیم و رنگارنگ بود. در آغاز پوئم سمفونیک‌های مهمی همچون دون ژوان (۱۸۸۹)، شوخی‌های بامزۀ تیل اویلِنشپیگل (۱۸۹۵)، و چنین گفت زردشت (۱۸۹۶) را ساخت. بعد به سراغ اپرا رفت و سالومه (۱۹۰۵) و الکترا (۱۹۰۹) را خلق کرد که هردو عناصری از پلی‌تونالیته را در خود داشتند. اما شوالیۀ گل‌سرخ (۱۹۰۹ـ۱۹۱۰) بازگشت به سبکی سنتی‌تر بود و محبوبیت بیشتری کسب کرد. فرانتس اشتراوس، پدرش (۱۸۲۲ـ۱۹۰۵)، در اپرای دربار مونیخ نوازندۀ هورن بود. اشتراوس آهنگ‌سازی را از ۶‌سالگی آغاز کرد و در ۱۰سالگی دو اثر نخستین خود را پدید آورد: مارش جشنواره و سرناد برای سازهای بادی. در ۱۸۸۰ یک سمفونی در رِ مینور را تکمیل کرد و سال بعد کوآرتت زهی لا ماژور او در کنسرتی عمومی به اجرا درآمد. در ۱۸۸۲ وارد دانشگاه مونیخ شد، اما سال بعد آن را ترک کرد و برای دورۀ تحصیلی کوتاهی به برلین رفت، اما خیلی زود پس از آن رهبر ارکستر جانشین و دستیار هانس فون بولو در ماینینگِن شد. در ۱۸۸۵ بولو استعفا داد و اشتراوس رهبر اول ارکستر ماینینگن شد؛ نخستین قطعۀ شاخص او، کنسرتو هورن اول، نخستین‌بار در مارس به رهبری بولو به اجرا درآمد. اشتراوس در بهار ۱۸۸۶ از ایتالیا دیدن کرد و پس از آن سمفونی از ایتالیا را نوشت که در بهار ۱۸۸۷ در مونیخ اجرا شد. نخستین پوئم سمفونیک او، مکبث، همان سال ساخته شد. در ۱۸۸۹ رهبر جانشین و دستیار لاسِن در اپرای دربار وایمار شد و نخستین موفقیت بزرگ خود را با پوئم سمفونیک دون ژوان به‌دست آورد؛ سرآغاز پرحجم و مشهور این اثر گویی حضور آهنگ‌ساز جوان را با اعتمادبه‌نفس تمام و اطمینان از تکنیک‌اش اعلام می‌دارد. در ۱۸۹۱ کوزیما واگنر از او دعوت کرد تا اپرای تانهویزر را در بایرویت رهبری کند. اشتراوس نخستین اپرای خود، گونترام، را تحت تأثیر واگنر ساخت. نقش قهرمان اپرا را پائولینه دِ آنا برعهده داشت، که در ژوئن با او ازدواج کرد، و همان سال رهبری ارکستر فیلارمونیک برلین و جانشینی بولو نیز به او داده شد. باوجود عدم موفقیت گونترام، اشتراوس طی پنج سال بعدی تعدادی از محبوب‌ترین آثار و ماندنی‌ترین پوئم سمفونیک‌های خود را ساخت، که هریک دارای ارکستراسیونی فوق‌العاده بود و شخصیت متمایز خاص خود را داشت: تیل اویِلنشپیگِل، چنین گفت زردشت، دون کیشوت، و زندگی یک قهرمان. اشتراوس همکاری خود را با هوگو فون هوفمانستال در مقام لیبِرتّونویس در تبدیل الکترای سوفوکلس به اپرا ادامه داد، و چهره‌ای وحشی و نامطبوع در آن از خود نشان داد. اشتراوس از ۱۸۹۸ رهبری ارکستر اپرای سلطنتی برلین را برعهده گرفته بود اما در ۱۹۱۸ کناره‌گیری کرد و سال بعد شاهکارش، زنِ بی‌سایه، در وین به‌روی ‌صحنه رفت؛ خیال‌پردازی غنی و گستردگی سمفونیک ساختار این اثر، وداعی مناسب با جهانی بود که در سراسر آن چیزی جز نومیدی ناشی از جنگ جهانی اول یافت نمی‌شد. برای بازی‌های المپیک برلین در ۱۹۳۶ موسیقی ساخت و در دوران حکومت نازی‌ها چهار اپرای دیگر نیز خلق کرد. معروف‌ترین این آثار کاپریچّو است.

 

---