ایتالیا

ایتالیا
نام فارسی	ایتالیا
نام لاتین	Italy
نظام سیاسی	جمهوری دموکراتیک
جمعیت	60,626,442 نفر
موقعیت	جنوب اروپا
پایتخت	رُم
تراکم نسبی (نفر در کیلومتر مربع)	201/2
رشد سالانه (درصد)	0/4
شهرهای اصلی	رم، میلان
زبان	ایتالیایی
دین	مسیحیت
مساحت (کیلومتر مربع)	301,323
واحد پول	یورو

ایتالیا (Italy)

واتيکان، رم

موقعیت. ایتالیا کشوری در جنوب اروپاست. کشورهای سوئیس و اتریش از شمال، اسلوونی و دریای آدریاتیک از شرق، دریای ایونی و مدیترانه از جنوب و دریای تیرنه و دریای لیگوریا و فرانسه از غرب آن را در میان گرفته‌اند. این کشور علاوه‌بر سرزمین اصلی، مالک جزایر البا، ساردنی، سیسیل، و جزایر کوچک دیگری در دریای مدیترانه است و کشورهای کوچک سان مارینو و واتیکان، که هر دو مستقلاً اداره می‌شوند، در درون‌بوم آن جا دارند. مساحت ایتالیا ۳۰۱,۳۲۳ کیلومتر مربع و پایتخت آن شهر رُم است.

سیمای طبیعی. بیش از نیمی از خاک این کشور را شبه‌جزیرۀ ایتالیا تشکیل داده که به‌سان چکمه‌ای به‌سوی جنوب شرقی در دریای مدیترانه پیش رفته است. درازای این شبه‌جزیره از شمال تا ساحل تنگۀ مسینا، ۱,۳۶۰ کیلومتر است. کوه‌های آلپ در مرزهای شمالی آن سر برافراشته و بلندترین نقطۀ کشور، با ارتفاع ۴,۸۰۷ متر نزدیک قلۀ مون بلان و در مرز فرانسه، در همین بخش جا دارد. بین کوه‌های آلپ و رشته کوه‌های اَپنن، که استخوان‌بندی سراسری شبه‌جزیرۀ ایتالیا را تشکیل می‌دهد، جلگۀ پهناور لومباردی قرار دارد و رود پو، بزرگ‌ترین رودخانۀ ایتالیا، آن را مشروب می‌کند. این کشور آتشفشان‌های فعّالی دارد؛ ازجمله اِتنا، با ارتفاع ۳,۳۲۳ متر در جزیرۀ سیسیل؛ وسوویوس، با ارتفاع ۱,۲۷۷ متر در ساحل شرقی خلیج ناپل؛ و استرومبولی، با ارتفاع ۹۲۶ متر در جزیرۀ لیپاری، ایتالیا در ضمن از زلزله‌خیزترین نواحی اروپا نیز محسوب می‌شود. این کشور اقلیم متنوعی دارد؛ کوهستان‌های شمال آن سرد و نیمه‌قطبی، کرانه‌های غربی آن گرمسیری، و جلگۀ لومباردی تحت تأثیر اقلیم قاره‌ای است.

اقتصاد. کشاورزی در ایتالیا به‌سبب شرایط اقلیمی و نامساعدبودن زمین، رونق چندانی ندارد؛ کمبود ذخایر زیرزمینی از دیگر دشواری‌های آن است. گاز طبیعی عمده‌ترین منبع طبیعی این کشور است و نفت، لیگنیت (زغال قهوه‌ای)، گوگرد و پیریت از دیگر منابع مهم این کشور است. انواع سنگ‌های ساختمانی به‌ویژه مرمر در این کشور فراوان است و آب‌های ساحلی آن سرشار از انواع ماهی‌هاست. گیاهان نواحی مرکزی و زمین‌های پست جنوبی از گونه‌های مدیترانه‌ای است و پوشش گیاهی ارتفاعات آپنن شباهت بسیاری به گیاهان اروپای مرکزی دارد و با مخروطیان و درختان برگ‌ریز هم‌خانواده است. اقتصاد ایتالیا تا پیش از جنگ جهانی دوم وابسته به کشاورزی بود. پس از پایان جنگ رو به صنعتی‌شدن نهاد و نواحی شمالی آن به قطب صنعتی کشور مبدّل شد و به مرور در ردیف کشورهای پیشرفتۀ صنعتی جهان قرار گرفت. کمبود امکانات مالی و فشارهای اقتصادی، صنعتی‌شدنِ نواحی جنوبی را با مشکل رو‌به‌رو کرده و در این نواحی روند صنعتی‌شدن رضایت‌بخش نبوده است. در حدود ۳۷ درصد از اراضی ایتالیا به کشت غلّات، میوه و انگور اختصاص دارد و از نظر تولید انواع انگور، شراب، زیتون و روغن زیتون از پیشروترین کشورهای جهان است. لبنیات و شیلات نیز دیگر فعالیت‌های اقتصادی مهم ایتالیا را تشکیل می‌دهند. نسّاجی، صنایع شیمیایی، خودرو، آهن و فولاد، لاستیک، ماشین‌آلات سنگین، ابزارهای الکتریکی، فرآورده‌های غذایی به‌ویژه ماکارونی، مهم‌ترین اقلام صنعتی این کشور است. ایتالیا زغال، نفت و برخی مواد اولیۀ خام را وارد می‌کند و برقراری تعادل بین واردات و صادرات، این کشور گاه با مشکل مواجه کرده است؛ به‌همین علت توجه خاص خود را روی صنعت گردشگری و درآمدِ ارزی ایتالیایی‌هایی متمرکز کرده است که در مأموریت‌های برون‌مرزی به‌سر می‌برند. وجود سازمان‌های مزاحمی چون مافیا، که امنیت اجتماعی و اقتصادی کشور را تهدید می‌کنند، از دیگر موانع رونق اقتصادی این کشور است و مبارزه با سازمان‌های زیرزمینی تروریستی نیز روز به روز بر دشواری‌های آن می‌افزاید.

حکومت و سیاست. ایتالیا از ۱۹۴۶ دارای نظام حکومتی جمهوری دموکراتیک است. قوۀ مقننۀ کشور از مجلس سنا و مجلس نمایندگان تشکیل شده است. مجلس نمایندگان آن ۶۳۰ عضو و مجلس سنای آن نیز ۳۱۵ عضو دارد که مردم آنان را برای پنج سال انتخاب می‌کنند. رئیس‌جمهور کشور در نشست مشترک مجلسین، با حضور نمایندگان فرمانداری بیست‌گانۀ کشور و کسب اکثریت آرا برای مدت هفت سال انتخاب می‌شود. ریاست‌جمهوری ایتالیا مقامی تشریفاتی است و مسئولیت اجرایی و تشکیل هیئت دولت و ادارۀ امور کشور برعهدۀ نخست‌وزیر این کشور است.

مردم و تاریخ. جمعیت ایتالیا ۶۰,۶۲۶,۴۴۲ نفر است (۲۰۱۱) و تراکم نسبی آن به ۲۰۱.۲ نفر در کیلومتر مربع می‌رسد. رشد جمعیت آن ۰.۴ درصد است و ۶۷.۵ درصدشان شهرنشین هستند. نژاد مردم ایتالیا تقریباً یک‌دست است و اکثر آنان زادۀ ایتالیا یا ایتالیایی‌تبارند و اکثر نزدیک به اتفاق آنان به زبان ایتالیایی گفتگو می‌کنند و عمدتاً پیرو کلیسای کاتولیک هستند. ایتالیایی‌ها از روزگار باستان مردمی هنرمند و صاحب ذوق بوده‌اند. معماری، نقاشی، ادبیات، و موسیقی ازجمله هنرهایی است که این مردم به‌شدت به آن علاقه‌مندند. تنوّع فرهنگ ایتالیایی، که تا حدی زاییدۀ مرزهای جغرافیایی و محدودیت‌های طبیعی است، عمدتاً از یونانی‌ها، اتروسکن‌ها، عرب‌ها، نورمان‌ها و لومباردیایی‌ها اقتباس شده است. در قرن ۱۳پ‌م اقوام مختلف ساکن اروپای مرکزی در سرزمینی ساکن شدند که به ایتالیا موسوم است. در حدود ۹۰۰پ‌م اتروسک‌ها در ساحل رود پو ساکن شدند و یونانی‌ها نیز نواحی جنوبی ایتالیا را برای سکونت برگزیدند. در اواخر قرن ۶پ‌م، سلت‌ها به ایتالیا تاختند و اتروسک‌ها را از درۀ پو بیرون کردند و به‌سوی جنوب عقب راندند. اتروسک‌ها با اقوام دیگری که در آن نواحی ساکن بودند درآمیختند و امپراتوری بزرگ روم را پایه‌گذاری کردند. این امپراتوری که به مرور وسعت بسیاری یافته بود، در ۳۹۵م به دو امپراتوری روم غربی و روم شرقی تقسیم شد. امپراتوری روم غربی که پایتخت آن شهر رُم بود تا ۴۷۶م ادامه یافت و امپراتوری روم شرقی (بیزانس) تا ۱۴۵۳م، (زمان تصرف شهر قسطنطنیه به‌دست سلطان محمد فاتح) دوام آورد. امپراتوری روم شرقی در اوایل قرن ۵م به ایتالیا تاخت و آن‌جا را تصرّف کرد و در ۵۶۸م لومباردها به نواحی شمالی ایتالیا حمله کردند و به‌مرور بر سراسر این کشور، به‌جز ایالات پاپی، رم، و کرانه‌های جنوبی، مسلّط شدند. پاپ که در معرض تهدید لومباردها بود، در نیمۀ اول قرن ۸م از فرانسه یاری طلبید. شارلمانی لومباردها را مغلوب نمود و در ۸۰۰م با عنوان امپراتوری روم غربی تاج‌گذاری کرد. امپراتوری روم غربی در ۸۴۰م تجزیه شد و ایتالیا تحت سلطۀ لوتار اول درآمد. در ۹۶۲م، اوتوی اول، پادشاه آلمان، به‌دعوت پاپ به ایتالیا حمله کرد و امپراتوری مقدس روم را بنیاد نهاد که از اتحاد آلمان و ایتالیا تشکیل شده بود. در قرن ۱۱م ایتالیا نخست به تصرف نورمان‌ها درآمد و اندکی بعد تحت سلطۀ خاندان هوهنشتاوفن قرار گرفت و بعدها به کشورهای مستقل کوچکی همچون ونیز و جنووا مبدل شد. ایتالیا از ۱۴۹۴م درگیر جنگ‌های گوناگون بود و در ۱۸۰۵ رسماً تحت سلطنت ناپلئون اول، امپراتور فرانسه، قرار گرفت. میهن‌پرستان ایتالیایی که به چاره‌اندیشی و مبارزه علیه سلطۀ بیگانگان وادار شده بودند در ۱۸۴۸ به نتیجه رسیدند و به کوشش ویکتور امانوئل، کاوور، و گاریبالدی یکپارچگی میهن خود را تأمین کردند. ویکتور امانوئل در ۱۸۶۱ به سلطنت ایتالیا رسید و این کشور در اوایل قرن ۲۰ به یکی از قدرت‌های استعماری اروپا مبدّل شد و سومالی‌لند، اریتره، و لیبی را به متصرّفات خود افزود. ایتالیا در جنگ جهانی اول به متفقین پیوست و پس از پایان جنگ تیرول جنوبی، تریست، ایستریا، جزایر دالماسی، و دودکانز را نیز به‌دست آورد. بنیتو موسولینی، از حزب فاشیست، در ۱۹۲۲ به نخست‌وزیری ایتالیا رسید و به اصلاحاتی دست زد و اتیوپی را به متصرّفات ایتالیا افزود و آلبانی را نیز در ۱۹۳۹ ضمیمۀ این کشور کرد. ایتالیا در همان سال به‌منزلۀ متحد آلمان رسماً وارد جنگ جهانی دوم شد. در ۱۹۴۳م همۀ متصرّفات افریقایی خود را از دست داد و نظام حکومتی آن پس از پایان جنگ به جمهوری مبدّل شد. این کشور در ۱۹۴۹ به پیمان آتلانتیک شمالی پیوست؛ در ۱۹۵۵ به عضویت سازمان ملل متحد درآمد و به‌مرور در شمار قدرت‌های صنعتی اروپا قرار گرفت. ایتالیا اکنون از اعضای فعّال اتحادیۀ اروپا است.

 

---