ایرکوتسک، شهر
ایرکوتْسک، شهر (Irkutsk)
واقع در جنوب سیبری[۱] روسیه[۲]، مرکز استان ایرکوتسک، با 587,891 نفر جمعیت (2010) و ۲۷۷ کیلومتر مربع مساحت. در نزدیکی دریاچۀ بایکال[۳] و کنار رود آنگارا[۴] قرار گرفته، و نیروگاه بزرگ برقابی در مجاورت آن احداث شده است. این شهر محل استخراج زغال‌سنگ است، و کالاهای تولیدی آن عبارت‌اند از آهن، فولاد، خودرو، و ماشین‌آلات. با احداث راه‌آهن سراسری سیبری[۵] (۱۸۹۸) از نظر صنعتی گسترش یافت. در ۱۶۵۱ ایرکوتسک را به‌صورت قلعۀ قزاق‌ها[۶] تأسیس کردند. در ۱۶۸۶ به شهر و در ۱۸۲۲ به مرکز سیبری شرقی[۷] تبدیل شد. از قرن ۱۷، پایگاه اصلی تجارت با تاجران یاکوت[۸]، بوریات[۹]، مغول و چینی بود. در قرن ۱۸ تبعیدگاه محکومین سیاسی شد، و از دهۀ ۱۸۵۰ پایگاه روسیه برای پیشروی در خاور دور بود و کشف طلا در دهۀ ۱۸۸۰ سبب توسعۀ ناگهانی آن شد. در دهۀ ۱۹۳۰ به‌‌سرعت ترقّی کرد. دانشگاه و شعبه‌ای از آکادمی علوم[۱۰] نیز دارد. در آتش‌سوزی ۱۸۷۹ به‌شدت آسیب دید. در جنگ داخلی روسیه[۱۱] پایگاه روس‌های سفید بود و در ۱۹۲۰ بلشویک‌ها[۱۲] آن را تصرّف کردند.