ابوحاتم رازی، احمد (ری ح ۲۶۰ـ۳۲۲ق)

ابوحاتم رازی;
زادروز	ری ح ۲۶۰ق;
درگذشت	۳۲۲ق
ملیت	ايرانی
شغل و تخصص اصلی	متکلم
آثار	الزینة فی کلمات‌الاسلامیة العربیة؛ اعلا‌م‌النبوة؛ الاصلاح؛ الرجعة؛ الجامع
گروه مقاله	دین اسلام

اَبوحاتِم رازی، احمد (ری ح ۲۶۰ـ۳۲۲ق)

(نام کامل: ابوحاتم احمد بن حَمدان رازی وَرسَنانی) متکلم و متفکر بزرگ اسماعیلی‌مذهب. به‌‌رغم اصرار پاره‌ای از تراجم، وی از نیایی ایرانی است و با زبان فارسی پرورش یافته است. از زندگی این داعی بزرگ اسماعیلی اطلاع کاملی در دست نیست. شاید در مکتب اسماعیلیان یمن پرورش یافته باشد. سپس به ری رفت و در حدود ۲۹۰ق، دعوت خود را ابراز کرد. وی برخلاف رویۀ داعیان سابق اسماعیلی که در تبلیغ خود بر روستاها و مناطق کوهستانی همت داشتند، مستقیماً به تبلیغ کیش خود نزد امیران و سرکردگان برآمد و نمایندگانی به آذربایجان، اصفهان، گرگان، طبرستان و ری گسیل داشت. درپی کوشش وی و تمایل اسفار بن شیرویه از امیران، جمع بسیاری در طبرستان و دیلمستان به کیش اسماعیلی درآمدند. با برکناری اسفار و روی کار آمدن مرداویج بن زیار، به‌ رغم تمایلات اسماعیلی وی در آغاز کارش، کشتار اسماعیلیان آغاز شد، و ابوحاتم از این زمان تا پایان عمر مخفیانه زیست. از آثار اوست: الزینة فی کلمات‌الاسلامیة العربیة در دانش نام‌ها و معانی (مجلدات یک و دو، قاهره ۱۹۵۷ و مجلد سوم، بغداد ۱۹۷۲)؛ اعلا‌م‌النبوة دربردارندۀ مناظرات وی با زکریای رازی که از وی به مُلحد تعبیر می‌کند (تهران، ۱۳۵۶ش)؛ الاصلاح در اصلاح نظریات ابوعبدالله نسفی، متفکر اسماعیلی صاحب المحصول (۱۳۷۷ش)؛ الرجعة؛ الجامع در فقه. در میان آثار چاپ‌شدۀ او، تأثر وی از مبانی فلسفی اخوان‌الصفا، اهمیت عدد هفت، و تأثر از مبانی تأویلی تشیع در امامت مشهود است.