ویلنیوس
ویلْنیوس (Vilnius)
(به آلمانی ویلنا[۱]؛ به لهستانی ویلنو[۲]) پایتخت لیتوانی[۳]، بر ساحل رود نریس[۴]، با ۵۴۳,۵۰۰ نفر جمعیت (۲۰۰۳). تقاطع مهم راه‌آهن و مرکز تجاری است. صنایع آن عبارت‌اند از تولید وسایل برقی، پارچه، مواد شیمیایی و غذایی، و چو‌ب‌بری. ویلنیوس، از ماندگاه کوچکی در قرن ۱۰م، به پایتخت لیتوانی در ۱۳۲۳م تبدیل شد. از ۱۵۶۹ تا ۱۷۹۵ که به روسیه[۵] منضم شد، تحت کنترل لهستان[۶] بود، و در آن سال، فرماندار کل استان‌های لیتوانی و بلاروس[۷] (روسیه سفید) در این شهر اقامت داشت. در قرون ۱۷ تا ۱۹، مرکز اصلی فرهنگ یهودی در اروپا بود. در پایان جنگ جهانی اول لهستان و لیتوانی ادعای مالکیت آن را داشتند. شهر مزبور در ۱۹۱۸ به اشغال روس‌ها درآمد و فوراً به لیتوانی مستقل تبدیل شد. اما، لهستان در اواخر آن سال شهر را اشغال کرد و تا ۱۹۳۹ که ضمیمۀ شوروی شد، در اختیار لهستان بود. نیروهای اشغال‌گر آلمانی (۱۹۴۱ـ۱۹۴۴) جمعیت یهودی شهر را نابود کردند. پس از تصرف مجدد آن به‌دست ارتش سرخ[۸]، مرکز جمهوری شوروی لیتوانی شد. این شهر مرکز فعالیت‌های لیتوانیایی‌ها برای کسب استقلال از شوروی (۱۹۸۹ـ۱۹۹۱) بود، و پس از استقلال در ۱۹۹۱ پایتخت کشور شد. آکادمی علوم لیتوانی[۹] و یک دانشگاه (تأسیس ۱۵۷۹) در ویلنیوس قرار دارد. این شهر دارای بناهای معماری باشکوه از قرون ۱۴م تا ۱۹ است.