دشتیاری، شهرستان
دشتیاری، شهرستان (County) Dashtiari
واقع در منتهی الیه جنوب شرقی ایران و استان سیستان و بلوچستان، به مرکزیت اداری شهر نگور. در اواخر سال 1398ش بنابر مصوبۀ هیأت دولت در جلسۀ 20 آذر 1398ش، با تغییراتی داخلی در بخشِ دشتیاری و انتزاع آن از شهرستان چابهار ایجاد شده است. واژۀ دشتیاری مرکب است از کلمات دشت و یاری، که کلمۀ دوم از نام یارمحمد دوزهمی گرفته شده است که در زمان قدرت گرفتن بلیدهی‌ها در ناحیۀ مکران (حدود 400سال پیش)، در مقابل تعرض سرداران آنها به منطقۀ دشتیاری ایستادگی کرد. دشتیاری در دورۀ قاجار تابع ولایت سیستان بوده؛ در دومین تقسیمات کشوری معاصر (1316ش)، تابع استان مکران شد؛ در مرداد 1326ش، استانداری بلوچستان به مرکزیت زاهدان تشکیل شد و چابهار به عنوان فرمانداری با دو بخش به نام‌های نیکشهر و دشتیاری در آن قرار گرفت؛ در 1345ش روستای نگور به شهر ارتقاء یافت؛ و نهایتاً چنان که در آغاز گفته شد، بخش دشتیاری در اواخر سال 1398ش به شهرستان ارتقاء یافت. شهرستان دشتیاری متشکل است از 2 بخش، 4 دهستان (با بیش از 160 روستا) و 2 شهر: بخش مرکزی (مشتمل بر دهستان‌های نگور[۱] و سند میرثوبان[۲]، و شهرهای نگور و بندر بریس[۳] به مرکزیت شهر نگور)، و بخش باهوکلات[۴] (مشتمل بر دهستان‌های باهوکلات و درگس[۵]، به مرکزیت روستای باهوکلات). بندر بریس در سال 1400ش به شهر ارتقاء یافته است. از آنجا که این شهرستان پس از سرشماری سراسری 1395ش ایجاد شده است اطلاع دقیقی از جمعیت آن در دست نیست؛ اما براساس سرشماری مذکور و با احتساب جمعیت بخش دشتیاری، در سال 1395ش جمعیت آن ۷۹,۹۱۱نفر بوده است. برپایۀ اطلاعات سرشماری مذکور، حدود 7درصد جمعیت شهرستان شهرنشین و حدود 93درصد آن روستاییان و کپرنشینان بوده‌اند. شهرستان دشتیاری در جنوب با خط ساحلی 85کیلومتری با دریای عمان، در شرق با خط مرزی ۱۳۲کیلومتر با پاکستان، در شمال با شهرستان راسک[۶]، و در غرب با شهرستان‌های قصر قند و چابهار محدود شده است.
شهرستان دشتیاری با حدود 6هزار کیلومترمربع وسعت و حدود 40متر ارتفاع از سطح دریا (در مرکز شهرستان)، در منطقه‌ای جلگه‌ای با فاصله‌ای بسیار نزدیک به مدار رأس‌السرطان (یک درجه و ۳۷ دقیقه) قرار دارد؛ به همین دلیل این شهرستان آب و هوایی بسیار گرم و خشک دارد. ایران از طریق نقاط دریایی بندر گواتر، پسابندر و بندر بریس که در دشتیاری قرار دارند با کشور پاکستان مبادلات کالا دارد؛ همچنین بازارچۀ مرزی ریمدان[۷] در این شهرستان، در ۲۹ آذر ۱۳۹۹ش، با حضور وزیر راه و شهرسازی وقت ایران و وزیر تولیدات دفاعی پاکستان به صورت رسمی به گذرگاه مرزی با تأسیسات گمرکی تبدیل شده است. علاوه بر دادوستد دریایی و زمینی، دشتیاری از قطب‌های ماهی‌گیری و شیلات و همچنین تولید برخی میوه‌های گرمسیری در کشور است. در این شهرستان دو اسکلۀ صیادى وجود دارد: اسکلۀ بریس در 45کیلومتر مرکز شهرستان، و اسکلۀ پسابندر در 65کیلومتر آن. در حال حاضر حدود 40درصد از ماهى تن کشور در این منطقه تولید، و سالانه دو مرتبه میگو در آن پرورش داده مى‌شود. مهم‌ترین محصولات باغی و زراعی شهرستان موز، انبه، لیمو، گواوا، کنار، صیفی‌جات، محصولات جالیزی، نارگیل و خربزه‌درختی است. بیشتر مردم شهرستان سنی حنفی‌اند و به زبان‌های بلوچی و جدگالی[۸] سخن می‌گویند. در چند نقطۀ دریایی و زمینیِ مرزی دشتیاری پایگاه‌های نظامی دایر است.