گنبکی، شهرستان

گنبکی، شهرستان (County) Gonbaki

واقع در مناطق شرقی استان کرمان، به مرکزیت اداری شهر گنبکی. در اولین تقسیمات کشوری دورۀ رضاشاه (1316ش) یکی از دهستان‌های شش‌گانۀ بخش فهرج شهرستان بم، در استان هشتم بود. در سال 1386ش با تشکیل شهرستان ریگان، یکی از بخش‌های تشکیل‌دهندۀ این شهرستان بود. در اواخر سال 1391ش، روستای محمدآباد گنبکی، مرکز بخش گنبکی، پس از ادغام با روستاهای بهترآباد، جنت‌آباد، حسن‌آباد گنبکی، گلزار، دولت‌آباد، عباس‌آباد و علی‌آباد از توابع همین بخش به شهر تبدیل و به عنوان شهر گنبکی شناخته شد. در اوائل سال 1402ش با تغییر نام بخش گنبکی به مرکزی و انتزاع آن از شهرستان ریگان، شهرستان گنبکی ایجاد گردید.

شهرستان گنبکی متشکل است از 2 بخش، 4 دهستان و 1 شهر: بخش مرکزی (مشتمل بر دهستان‌های گنبکی و زیارت، به مرکزیت شهر گنبکی)، و بخش ناصریه (مشتمل بر دهستان‌های ناصریه و کهور خشک، به مرکزیت روستای ناصریه). از آنجا که شهرستان گنبکی در سال‌های پس از سرشماری سراسری سال 1395ش ایجاد شده است، اطلاع دقیقی از جمعیت آن نیست؛ اما براساس جمعیت بخش گنبکی در سرشماری مذکور جمعیت این شهرستان 28,227نفر برآورد می‌شود. از این مقدار حدود 75درصد روستانشین و باقی ساکن شهر گنبکی بوده‌اند. شهرستان گنبکی در نواحی شرقی با شهرستان ریگان، در جنوب با شهرستان جازموریان، در غرب جنوبی با شهرستان عنبرآباد، در غرب شمالی با شهرستان بم، در شمال غربی با شهرستان نرماشیر، و در شمال با شهرستان فهرج محدود شده است.

شهرستان گنبکی از لحاظ عارضه‌نگاری شامل یک جلگۀ وسیعِ پیوسته به دشت ریگان در نواحی مرکزی و شرقی، و کوهستانی در غرب جنوبی و جنوب غربی آن است. این نواحی کوهستانی ادامۀ ارتفاعات جبال بارز و چین‌خوردگی‌های ایران مرکزی است که حداکثر ارتفاع آن در شهرستان گنبکی 2,500متر از سطح دریاست. در این نواحی چندین رودخانۀ فصلی از کوهستان‌ها سرچشمه گرفته و اراضی کشاورزی شماری از روستاهای شهرستان را آبیاری می‌کند. همچنین در دل این کوهستان‌ها چند آبشار مرتفع از چشم‌اندازها و گردشگاه‌های گنبکی است. علاوه بر رودهای فصلی، شماری قنات کهن و چاه‌های عمیق و نیمه‌عمیق آب کشاورزی شهرستان را تأمین می‌کند. شهرستان در نواحی مرکزی تا شرق دارای آب و هوای گرم و خشک و در نواحی کوهستانی غربی دارای آب و هوای معتدلِ مایل به گرم و نیمه‌خشک است.

---