سیروان، شهرستان
سیروان، شهرستان (County) Sirvan
واقع در نواحی غربی ایران و شمال شرقی استان ایلام، به مرکزیت اداری شهر لومار. در اوائل سال 1369ش بخش شیروان در تابعیت شهرستان شیروان و چرداول ایجاد گردید. شهرستان شیروان در نیمۀ دوم سال 1391ش، براساس مصوبۀ هیأت دولت در تاریخ 19 شهریور 1391ش، ضمن تغییرات و اصلاحاتی در این بخش و انتزاع آن از شهرستان شیروان و چرداول ایجاد شده است. ریشۀ نام این شهرستان به شهری تاریخی (سیروان/شیروان) برمی‌گردد که اکنون بقایا و آثار آن در روستای سراب‌کلان[۱]، در دهستان زنگوان[۲]، از توابع بخش مرکزی شهرستان سیروان موجود است. بنابر اسناد مکتوب، این شهر در روزگار ساسانیان رونق فراوان داشته و موقعیت ممتاز خود را تا حدود قرن ۴ق حفظ کرده است. بنابر دلایل سیاسی آن روزگار و پس از انتقال مرکز حکومتی به مناطق شرقی فلات ایران، از سیروان در آثار مورخان و جغرافی‌نویسانِ اسلامیِ سده‌های میانی به بعد کمتر سخن به میان آمده است.
شهرستان سیروان متشکل است از 2 بخش، 4 دهستان (با حدود 60 روستای مسکونی) و 1 شهر: بخش مرکزی (مشتمل بر دهستانهای لومار[۳] و رودبار، به مرکزیت شهر لومار)، بخش کارزان (مشتمل بر دهستانهای کارزان[۴] و زنگوان، به مرکزیت روستای چشمه‌پهن). روستای لومار در سال 1372ش به شهر ارتقاء یافته است. براساس سرشماری سراسری سال 1395ش، جمعیت شهرستان سیروان 14404نفر و از این مقدار بیشتر از 80درصد ساکن نقاط روستایی و کمتر از 20درصد ساکن شهر لومار بوده‌اند. این شهرستان در مناطق شرقی و شمالی با شهرستان چرداول، در شمال غربی با شهرستان ایوان، در غرب با شهرستان ایلام، در جنوب با شهرستان بدره و در شرق جنوبی با استان کرمانشاه محدود شده است.
ارتفاع این شهرستان (در مرکز آن) حدود 800متر و اقلیم آن معتدل مایل به گرم و نیمه‌خشک است. رودخانۀ دایمی سیمره با گذر از این شهرستان ضمن آبیاری بخش عمدۀ مزارع و اراضی کشاورزی سیروان، به کمک چشمه‌سارهای متعدد، تفرجگاه‌های توریستی چشمگیری (چون تنگه‌های برنجان، سازبن و شمشه) در آن ایجاد کرده است. شغل بیشتر مردم شهرستان کشاورزی و دامداری و مهم‌ترین محصولات آنها انار، برنج، گندم، جو، عسل، لبنیات، صیفی‌جات و میوه‌های جالیزی است. مردم این شهرستان به زبان کردی (گویش کلهری) سخن می‌گویند و بیشتر آنها شیعۀ دوازده‌امامی‌اند.
بقایا و آثار شهر تاریخی سیروان در روستای سراب‌کلان (مربوط به دورۀ ساسانیان)، قلعۀ سازبن در شمال روستای ورگچ[۵] در قسمت شرقی شهر لومار (مربوط به دورۀ ساسانیان) و گورستان آهنگران در روستای سراب کارزان[۶] از توابع دهستان کارزان (مربوط به عصر آهن) از جملۀ آثار شهرستان سیروان است که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.