تالش
Talish (region)
قوم و ناحیه‌ای در غرب و شمال غرب گیلان و همچنین در جنوب شرقی جمهوری آذربایجان. این ناحیه در گیلان به خمسۀ طوالش، مرکب از تالشدولاب (طالش دولاب، شهرستان رضوان‌شهر)، ماسال، شاندرمن، اسالم، کرگان رود (شهرستان تالش) موسوم است و از آستارا تا رضوان‌شهر و غرب بندرانزلی امتداد دارد. تالش آذربایجان، که مرکز آن شهر معروف لنکران است، تا جنگ‌های اول ایران و روسیه و انعقاد قرارداد گلستان (۱۲۱۸ - ۱۲۲۸ق) در قلمرو دولت ایران قرار داشت و مرکز حکومت موروثی خاندانی از سادات تالش بود.
تالش‌ها مسلمان‌اند و برخی از آن‌ها شیعۀ امامیه و برخی دیگر پیرو مذهب شافعی‌اند. مشهورترین طوایف تالشی عبارتند: از دلاغرده (ترک‌زبان شاهسون، ساکن روستاهای مرزی اُجارود)، آقاجانی، مشایخ، خاشابری، شیرازی، بوداق و غیره. پیشینۀ قوم تالشی بسیار مبهم است و سکونت آنان در سرزمین‌های کادوسیان باعث شده که بعضی پژوهشگران آنان را بازماندگان کادوسیان بدانند. نخستین مورخان و جغرافیانویسان مسلمان از این قوم با نام طیلسان یاد کرده‌اند که، به نوشتۀ یاقوت حموی، معرب کلمۀ تالشان است. بسیاری از تالشان مرید شیخ صفی و خاندان او بودند و پیش از تشکیل دولت صفویه به مذهب شیعۀ امامیه پیوستند. بعضی از صوفیان تالشی، نظیر دده‌بیگ و خادم‌بیگ، با حمایت از شاه اسماعیل و نجات او، نقش مهمی در تشکیل سلطنت صفوی ایفا کردند.
زبان تالشی به گروه زبان‌های ایرانی شمال غربی تعلق دارد و از شمال لنکران تا کپورچال انزلی رایج است. در این زبان، نشانه‌های بسیاری از زبان‌های اوستایی و پارسی باستانی و میانه دیده می‌شود.