اسب

اَسب (horse)

اَسب

پستانداری چرنده، سُم‌دار و فردسم، متعلق به خانواده‌ای که گوراسب‌ها و الاغ‌ها نیز در آن قرار دارند. رنگ نژاد اسب‌های اروپایی و آسیایی، سفید، خاکستری، قهوه‌ای، سیاه و در کل بسیار متنوع است. اسب زردقهوه‌ای مغولی وحشی یا اسب پرزوالسکی (Equus Przewalski)، که نامش را از نام مکتشف لهستانی‌اش گرفته است، یگانه گونۀ اسب‌های وحشی باقی‌مانده است. گونه Equus caballus، در خانواده اکوئیدا قرار دارد. اسب پرزوالسکی به‌سبب شکار و رقابت با جانوران اهلی بر سر غذا، منقرض شده است و فقط حدود ۸۰۰ رأس از آن در اسارت زنده‌اند. در اواخر دهه ۱۹۹۰، در مغولستان پنجاه و پنج رأس از این اسب‌ها با موفقیت در طبیعت رها شدند. اسب‌های اهلی اصولاً سه نوع‌اند؛ اسب‌های سبک سواری، اسب‌های سنگین یا اسب‌های کوتاه، و پونی. اسب سبک نژادهای اسب‌های سبک عبارت‌اند از ۱. اسب عرب، که کوچک، بسیار باوقار و باهوش است. ۲. اسب تروف‌برد، مشتق از اسب عرب از طریق مادیان‌های انگلیسی، که به‌سبب سرعتش در مسابقات اسب‌دوانی از آن استفاده می‌کنند. جمعیت فعلی این اسب اخلاف سه اسب عربی، به‌ویژه اسب عربی دارلی است که در قرن ۱۸ به بریتانیا آورده شدند. این اسب‌ها دارای قرابت نزدیک‌اند و بنابراین دارای دامنۀ محدودی از صفات ژنتیکی قابل بهینه‌سازی از طریق تولیدمثل‌اند. ۳. اسب آنگلو ـ عرب نژادی از اسب فرانسوی مشتق از جفت‌گیری تروف‌بِردهای انگلیسی و اسب‌های عرب است. ۴. نژاد استاندارد امریکای شمالی، و تکامل‌یافته از تروف‌برد انگلیسی برای مسابقات یورتمه و خرامش است. ۵. اسب راه‌رو تنسی نوع تکامل‌یافته‌ای است که برای سرکشی مزارع جنوب ایالات متحده امریکا به‌کار می‌آید و دارای نوعی انگشت مخصوص نرم و راحت است که برای ساعت‌ها حرکت با سرعت یورتمه‌ مناسب است. ۶. اسب کوارتر که گاوچران‌ها از آن برای گله‌داری استفاده می‌کنند. ۷. هکنی، که اسبی با گام‌های بلند است؛ و ۸. لیپی زانار که نوعی اسب سفید خالص است که نام‌اش از منشأ آن در اسلوونی گرفته شده است. این اسب از قرن ۱۶ در اتریش و ایتالیا پرورش داده می‌شود و برای مانور و حرکات نمایشی، که در مدرسه سوارکاری اسپانیایی در وین صورت می‌گیرد، مناسب است.

اسب سنگین. ازجملۀ این نژاد در ایتالیا، شایر است. این نژاد با قد ۱۷۳ سانتی‌متر بزرگ‌ترین اسب کوتاه دنیا است و از اسب‌های قرون وسطا که شوالیه‌های زره‌پوش را حمل می‌کردند منشاء گرفته است. نشانۀ این اسب‌ها موهای بلند اطراف مچ پا است. کلایدزدیل اسبی کوچک‌تر از شایر اما دارای قدرت و تحمل بسیار زیاد است. سافُک پانج، اسبی تنومند، همه‌کاره، و بلوطی‌رنگ است.

پونی. اسبی با بدنی کوچک‌تر و کوتاه‌تر از ۱.۴۷ متر است و کیفیت انواع اسب‌های بزرگ‌تر را یک‌جا دارد. نژادهای پونی عبارت‌اند از هایلند، بزرگ‌ترین و قوی‌ترین نژاد بومی بریتانیا و بی‌همتا در قدرت و توان؛ ولش کاب، که شبیه هایلند اما سریع‌تر است؛ نیوفارست که کوچک‌تر است؛ و اِکسمور و دارتمور که از همه کوچک‌ترند. کوچک‌ترین نژاد پونی شتلند نیرومند و مقاوم است، که قدی در حدود ۷۰ سانتی‌متر دارد. پونی‌های دلز و فِلِ کامبریا را سابقاً کشاورزان به‌منزلۀ اسب کار به خدمت می‌گرفتند. کانمرا نژاد بزرگ ایرلندی است که اغلب برای چوگان‌بازی از آن استفاده می‌کنند. قاطر معمولاً بچۀ عقیم اسب نر و الاغ ماده و حیوانی بارکش و مقاوم است. یابو نیز بچه عقیم اسب نر و الاغ ماده است که کمتر برای کار از آن استفاده می‌کنند. اسب‌ها در ۲ یا ۳سالگی از نظر جنسی به بلوغ می‌رسند و می‌توانند در شرایط مناسب تا بیش از ۶۰ سال زندگی کنند. عمر متوسط آن‌ها ۳۰ تا ۴۰ سال است. دوران حاملگی، از مرحله لقاح تا تولد کره‌اسب، یازده ماه است.

---