اللهیارخان آصف الدوله

اللّهیارخانِ آصِف‌الدّوله ( ـ پس از ۱۲۶۴ق)
از وزرای مشهور دورۀ قاجاریه و صدر اعظم فتحعلی‌شاه. فرزند محمدخان دولّوی قاجار و از خویشاوندان مادری شاه بود. در جنگ اول ایران و روس (۱۲۱۸ـ۱۲۲۸ق)، به تحریک انگلستان، بر ضد عباس‌میرزا و سپاه ایران فعالیت می‌کرد. در ۱۲۲۹ق، ترکمانان را سرکوب کرد و در ۱۲۴۰ق، به صدارت رسید. در جنگ دوم ایران و روس (۱۲۴۱ـ۱۲۴۳ق)، او که از فرماندهان سپاه ایران بود، از خود ناتوانی نشان داد و از صحنۀ نبرد گریخت و به اسارت درآمد و پس از عقد معاهدۀ ترکمانچای آزاد شد و به تهران آمد. اما شاه او را از صدارت عزل (۱۲۴۳ق) و به‌دلیل کوتاهی در جنگ، تنبیه کرد. در ۱۲۴۴ق، وقتی گریبایدوف، وزیرمختار روس، دو تن از زنان گرجی او را به زور به سفارت روس برد، پس از حملۀ مردم و کشته‌شدن گریبایدوف، اللهیارخان به سفارش قائم‌مقام و به فرمان محمدشاه قاجار حاکم خراسان شد. اما او و فرزندانش، سالار و محمدخان بیگلربیگی، علیه شاه و قائم‌مقام فتنه می‌کردند و در واقعۀ حملۀ محمدشاه به هرات برضد شاه و به‌نفع انگلستان عمل کردند. سرانجام شاه او را به مکه فرستاد و پس از آن در عتبات عالیات نگاه داشت و در همان‌جا درگذشت. اللهیارخان آصف‌الدوله، مریم خانم، دختر فتحعلی‌‌شاه، را به زنی گرفت و پسران او، نوکران فتحعلی‌‌شاه بودند.