بوسنی و هرزگووین
بُوسْنی و هِرْزِگُووین (Bosnia and Herzegovina)
| بوسنی و هرزگووین | |
|---|---|
| نام فارسی | بُوسْنی و هِرْزِگُووین |
| نام لاتین | Bosnia and Herzegovina |
| نظام سیاسی | جمهوری فدرال چندحزبی با دو مجلس قانون‌گذاری |
| جمعیت | 3,843,126 نفر |
| موقعیت | اروپای جنوبی |
| پایتخت | سارایوو |
| تراکم نسبی (نفر در کیلومتر مربع) | 75 |
| رشد سالانه (درصد) | 0.3 |
| شهرهای اصلی | سارایوو بانیا لوکا، توزلا، زنیتسا و موستار |
| زبان | صرب و کروات |
| مساحت (کیلومتر مربع) | 51210 |
موقعیت. جمهوری بوسنی و هِرزِگووین در اروپای جنوبی و در شمال غربیِ شبه‌جزیرۀ بالکان جای دارد. کشور کروآسی از جنوب و غرب و شمال و صربستان از شرق این سرزمین را محصور کرده‌اند. مساحت آن ۵۱,۲۱۰ کیلومتر مربع است و پایتخت آن شهر سارایوو[۱] است.
سیمای طبیعی. کشور بوسنی و هرزگووین که تقریباً از هر سو در خشکی محصور است مانند بیشتر کشورهای بالکان سرزمینی کوهستانی و ناهموار است. این کشور جز از راه باریکی به عرض ۲۰ کیلومتر، که از خاک کشور کروآسی می‌گذرد و شهر دوبروونیکِ[۲] متعلق به کشور مزبور را از دیگر نواحی آن جدا می‌کند، راه دیگری به دریا ندارد. آلپ‌های دیناریک[۳]، که به موازات خط ساحلی دریای آدریاتیک از شمال غربی به جنوب شرقی کشیده شده و ارتفاع آن‌ها به ۲هزار متر می‌رسد، بیشتر نواحی مرکزی و جنوبی این کشور را فراگرفته و سرچشمۀ رودخانه‌هایی چون اونا[۴]، ورباس[۵]، بوسنا[۶]، درینا[۷] و نِرتوا[۸] را تشکیل داده است. بلندترین نقطۀ این کشور، کوه ماگلیک[۹] با ارتفاع ۲,۳۸۷ متر، در همین ارتفاعات جا دارد. این کشور از دو ناحیۀ بوسنی در شمال و هرزگووین در جنوب تشکیل شده و سارایوو بانیا لوکا[۱۰]، توزلا[۱۱]، زنیتسا[۱۲]، و موستار[۱۳] شهرهای مهم آن است. بادهای سرد آلپ‌های دیناریک نقش مهمی در اقلیم این کشور دارند. زمستان‌های آن بسیار سرد و سخت است و تابستان‌های نسبتاً ملایم و مطبوعی دارد. بارندگی آن منحصر به فصل خاصی نیست و نواحی جنوبی و نزدیک به ساحل آن از اقلیم مدیترانه‌ای برخوردار است و حدود نیمی از این کشور را جنگل‌های انبوه فراگرفته است.
اقتصاد. کشاورزی در اقتصاد بوسنی و هرزگووین نقش حیاتی دارد. بیشتر اراضی قابل کشت آن در شمال واقع‌اند و زیتون، برنج، میوه، توتون، تنباکو، و انگور مهم‌ترین محصولات این کشور است. بیشتر دامداران این کشور به گله‌داری به ویژه پرورش گوسفند مشغول‌اند و جنگل‌های کوهستان آلپ دیناریک، با مساحت ۲۷,۱۰۰ کیلومتر مربع، چوب صادراتی و مصرف صنایع داخلی آن را تأمین می‌کنند. بوسنی و هرزگووین از نظر منابع زیرزمینی کشوری غنی است و زغال، آهن، بوکسیت، مس، نمک، روی، و لیگنیت در سطح وسیعی استخراج می‌شود. جنگ‌های داخلی خونین دهۀ ۱۹۹۰ به این کشور، که روزگاری از نظر گردشگری موقعیت ممتازی داشت، آسیب شدیدی رسانده و پیامدهای اجتماعی بسیاری به بار آورده است؛ بسیاری را بی‌خانمان و آواره کرده و بیکاری افراد بسیاری را موجب شده است. خصوصی‌سازی که پس از استقلال در برنامۀ دولت بوسنی و هرزگووین قرار گرفته است، به کندی پیش می‌رود، حال آن‌که بخش خصوصی تقریباً ۴۰ درصد از تولید ناخالص داخلی را تأمین می‌کند. این کشور در نیمۀ دوم دهۀ ۱۹۹۰ رشد اقتصادی سریعی، معادل دَه درصد، داشت که اکنون به ۴.۶ درصد رسیده است. صنعت بوسنی و هرزگووین بر تولید آلومینیوم، فولاد خام، خودرو سواری، و تولید کامیون و تلویزیون متمرکز است.
حکومت و سیاست. نوع حکومت بوسنی و هرزگووین جمهوری فدرال چندحزبی با دو مجلس قانون‌گذاری است. مجلس نمایندگان آن دارای ۴۲ عضو است که ۲۸ نفر از آنان از میان مسلمانان و کروات‌ها و چهارده عضو از میان صرب‌ها برگزیده می‌شوند. مجلس سنای آن نیز دارای پانزده عضو است که برای چهار سال انتخاب می‌شوند. ریاست جمهوری این کشور از یک شورای سه نفره تشکیل می‌شود و هر یک از اعضای سه گانۀ شورای مزبور به طور دوره‌ای ریاست جمهوری کشور را برعهده می‌گیرند. شورای مزبور از یک کروات و یک مسلمان و یک نفر صرب تشکیل شده است که هر سه نفر با آرای عمومی برگزیده می‌شوند و رهبر حزب حائز اکثریت، مسئولیت نخست‌وزیری را عهده‌دار است.مردم و تاریخ. جمعیت بوسنی و هرزگووین حدود ۳,۸۴۳,۱۲۶ نفر است (۲۰۱۰) و تراکم نسبی آن به ۷۵ نفر در کیلومتر مربع می‌رسد. رشد سالانۀ جمعیت این کشور ۰.۳ درصد است و ۴۴ درصد از جمعیت آن بوسنیایی‌اند. ۴۰ درصدشان پیرو آیین اسلام‌اند و در حدود ۶۰ درصد از آنان در روستاها به سر می‌برند. زبان رسمی آن صرب و کروات است. میانگین امید به زندگی در این سرزمین ۷۰ سال است و ۸۰ درصد بزرگسالان آن باسوادند. ساکنان نخستین این کشور ایلیریایی‌ها بوده‌اند. این سرزمین در قرن ۲پ‌م به امپراتوری روم پیوست و به استان ایلیریوم موسوم شد. در قرن ۷م اسلاوها به این سرزمین وارد شدند و در آن سکونت گزیدند. در قرن ۱۲م به تصرف مجارستان درآمد و بسیاری از ساکنان آن به آیین مسیح گرویدند. از ۱۲۵۴ تا ۱۳۹۵ حکومت قدرتمندی در بوسنی بر سر کار آمد و هرزگووین را ضمیمۀ خود کرد. در ۱۴۶۳ به تصرف ترکان عثمانی درآمد و ساکنان آن به مرور آیین اسلام را پذیرفتند. در ۱۷۱۸ به اتریش واگذار شد و در ۱۷۳۹ دوباره به تصرف عثمانی درآمد. کنگرۀ برلین در ۱۸۷۸ آن را به امپراتوری اتریش و مجارستان ملحق کرد. ترور ولیعهد اتریش و همسرش در ۱۹۱۴ در شهر سارایوو به جنگ جهانی اول انجامید. پس از شکست امپراتوری اتریش و پایان جنگ جهانی اول (۱۹۱۸) به صربستان ملحق شد و با پایان گرفتن جنگ جهانی دوم با صربستان و کروآسی کشور جدید یوگسلاوی را تأسیس کرد و حزب کمونیست یوگسلاوی ادارۀ این سرزمین را در دست گرفت. با انحلال حزب مزبور در ۱۹۹۰ انتخابات آزاد چندحزبی برگزار شد و علی‌عزت بگوویچ ریاست جمهوری بوسنی و هرزگووین را برعهده گرفت. مجلس ملی کشور در اکتبر ۱۹۹۱ جدایی از کشور یوگسلاوی و استقلال کشور مزبور را اعلام کرد و در آوریل ۱۹۹۲ امریکا و جامعۀ اروپا آن را به‌رسمیت شناختند. صرب‌های بوسنیایی، که خود اقلیت پُرتعدادی بودند، نیز استقلال جمهوری صرب بوسنی و هرزگووین را به طور جداگانه اعلام کردند و با مسلمانان که اکثریت (۴۵ درصد) جمعیت کشور را تشکیل داده بودند، به جنگ پرداختند و تصفیۀ قومی و کشتار خونینی را در این کشور آغاز کردند و سازمان ملل متحد را ناگزیر ساختند تا نیروهای حافظ صلح را به این سرزمین اعزام کند و سازمان پیمان اتلانتیک شمالی نیز صرب‌ها را به بمباران و مجازات تهدید کرد. صرب‌ها ناگزیر تن به سازش و صلح دادند و کروات‌ها و مسلمانان نیز با هم متحد شدند و کشور بوسنی و هرزگووین را به‌وجود آوردند. آنان توافق کردند که ریاست جمهوری از یک شورای سه نفره تشکیل شود و نمایندۀ مسلمانان و صرب‌ها و کروات‌ها به صورت دوره‌ای ریاست جمهوری را عهده‌دار باشند.
برای مطالعه بیشتر مراجعه شود به: بالکان، اسلام_در_بالکان، بوگومیل‌ها