دایره (موسیقی)
دایره (موسیقی)
از سازهای کوبه‌ای دارای پوست (ممبرانوفون‌های) یک‌طرفه و رایج در همۀ تمدن‌های کهن. امروز، در بسیاری از کشورهای جهان با شکل‌های گوناگون، در اندازه‌های مختلف و با ساختار مشابه متداول است؛ تفاوت ساختاری دایره‌ها غالباً در چگونگی و نوع زنگ‌ها، حلقه‌ها، طشتک‌ها و زنگوله‌هایی است که به جدارۀ داخلی بدنۀ آن متصل است. برخی نام‌های دیگر این ساز در نواحی گوناگون ایران عبارت‌اند از دایره، داریه، دَب، دَپ، دزیره، دَیرَه، دَوْرَه، دِیرِه، دایره زنگی، دس‌دائره، قاوال، اَربَونه، سَمّا، دف، دیاره، دُیَه. ساختار دایره متشکل است از قابی دایره‌ای شکل و چوبی که بر یک‌‌طرف آن پوست کشیده شده است. در جدارۀ داخلی قاب، اشیایی ازجمله حلقه و زنجیر فلزی، زنگ، زنگوله و طشتک‌های فلزی آویخته می‌شود تا در حین نواختن دایره به‌صدا درآیند و اصواتی، افزون بر صدای نواختن بر پوست دایره، ایجاد شود. دایره را معمولاً با دست چپ می‌گیرند و با هر دو دست می‌نوازند؛ اما، در برخی از نواحی ایران دایره را به‌شکل وارونه روی دو پا می‌گیرند و در حالت نشسته می‌نوازند. این ساز در همراهی با آواز و سازهای رایج هر منطقه، و غالباً در مجالس عروسی و شادمانی نواخته می‌شود. در بیشتر نواحی ایران، این ساز را زنان می‌نوازند، اما در برخی از نواحی مردان نیز دایره می‌نوازند.