آل بویه: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
Mohammadi2 (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
(۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۱: | خط ۱: | ||
آلِ بُویه Buyid dynasty (Āl-e Būya) | |||
<br/>[[File:10179400-2.jpg|thumb|آلِ بُويه]][[File:10179400.jpg|thumb|آلِ بُويه]](یا: دَیْلَمیان؛ دَیالمه) سلسلۀ مقتدر و شیعیمذهب ایرانی (حک: ۳۲۰ـ۴۴۸ق). این سلسله را سه برادر به نامهای [[عمادالدوله دیلمی، علی بن بویه (۲۷۸ـ شیراز ۳۳۸ق)|علی]]، حسن و احمد تأسیس کردند. آنها به نام پدر خود [[بویه، ابوشجاع|ابوشجاع بویه]]، «آل بویه» نامیده شدند. برادران بویه ماهی''''''گیر بودند و سپاهیگری را در ۳۱۶ق در دستگاه ماکان کاکی آغاز کردند و در لشکر [[مرداویج بن زیار ( ـ۳۲۳ ق)|مَرْداویج زیاری]] جایگاهی مهم یافتند، اما در اندک زمانی روابط ایشان با مرداویج تیره شد. علی، تمامی متصرفات او را تصاحب کرد و برادر خود، احمد، را به فتح [[بغداد]] فرستاد. احمد، در ۳۳۴ق، بغداد را تصرف کرد و، [[مستکفی عباسی|المستکفی بالله]]، خلیفه [[عباسیان|عباسی]]، به علی لقب «عِمادُالدّوله»، به حسن لقب «رُکنُ''''''الدّوله» و به احمد لقب «مُعزُالدّوله» داد. احمد، خلیفه را خلع و المُطیعُالله را بهجای او نشاند. از این پس، مقرر شد در خطبه''''''ها نام آن''''''ها برده و سکه نیز به نامشان ضرب شود. در این زمان، حکومت فارس در دست علی [[عمادالدوله دیلمی، علی بن بویه (۲۷۸ـ شیراز ۳۳۸ق)|عمادالدوله]]، عراق عرب و [[خوزستان]] و [[کرمان، شهر|کرمان]] در دست احمد [[معزالدوله دیلمی|معزالدوله]] و [[ری، شهر باستانی|ری]] و [[همدان، شهر|همدان]] و [[اصفهان، شهر|اصفهان]] و توابع آن در دست حسن [[رکن الدوله دیلمی، ابوعلی حسن بن بویه (۲۸۶ـ۳۶۶ق)|رکن''''''الدوله]] بود. با مرگ عمادالدوله در ۳۳۸ق، [[عضدالدوله دیلمی|عَضُدالدولۀ دیلمی]] به جانشینی وی رسید. مُعزُالدّوله نیز در ۳۵۶ق درگذشت. با درگذشت رُکْنُ''''''الدّوله در ۳۶۶ق اتحاد ممالک دیالمه از هم گسیخت و به سه قسمت عمده تقسیم شد: ۱. [[دیالمه فارس|دیالمۀ فارس]]، در اختیار عَضُدالدّوله؛ ۲. [[دیالمه عراق|دیالمۀ عراق]]، خوزستان و کرمان در اختیار [[عزالدوله دیلمی، ابومنصور بختیار ( ـ۳۶۷ق)|عزالدولۀ دیلمی]]؛ ۳. دیالمۀ ری، همدان و اصفهان، در اختیار مُؤیدالدّولۀ دَیْلمی. البته این تقسیم''''''بندی نتوانست از بروز جنگ''''''های داخلی بین آن''''''ها جلوگیری کند. از میان شاخه''''''های آل بویه، عَضُدالدّوله در [[فارس، استان|فارس]] مقتدرتر از دیگر شاخه''''''ها حکومت کرد و خود را «شاهنشاه» نامید. او در ۳۶۷ق عِزُالدّوله را در بغداد شکست داد و در ۳۶۹ق با عقب''''''راندن برادران خود از ری بر سراسر ایران سیطره یافت. این قلمرو از [[عمان (کشور)|عمان]] تا کرانۀ [[خزر، دریای|دریای خزر]] و از کرمان تا سرحدات شمالی [[سوریه]] می''''''رسید که بعدها مُکْران و سیستان نیز بدان ضمیمه شد. با مرگ عَضُدالدّوله در ۳۷۲ق بر سر جانشینی او اختلاف پدید آمد تا این''''''که [[صاحب بن عباد|صاحب بن عَبّاد]] به پشتیبانی [[فخرالدوله دیلمی، ابوالحسن علی (۳۴۱ـ۳۸۷ق)|فخرالدولۀ دیلمی]]، برادر عَضُدالدّوله، برخاست و او را به پادشاهی رساند و قلمرو آل بویه به دو بخش ری و بغداد تقسیم شد که هر دو دعوی شاهنشاهی داشتند. [[بهاءالدوله دیلمی، ابونصر (۳۶۲ـ۴۰۳ق)|بهاءالدولۀ دیلمی]] در بغداد واپسین شاهنشاه آل بویه بود که بر سراسر قلمرو آل بویه حکمرانی می''''''کرد و اضمحلال حکمروایی آل بویه تقریباً از اواخر امارت او آغاز شد (۴۰۳ق). جانشینی [[سلطان الدوله دیلمی، ابوشجاع بهاءالدوله (۳۸۳ـ۴۱۵ق)|سلطان''''''الدولۀ دیلمی]] در [[شیراز، شهر|شیراز]] و رقابت او با برادرش، [[مشرف الدوله دیلمی|مشرف''''''الدولۀ دیلمی]]، که در بغداد از حمایت ترکان برخوردار بود، و درگیری جانشینان این دو، [[ابوکالیجار مرزبان، صمصام الدوله|ابوکالیجار]] در فارس و [[جلال الدوله دیلمی، ابوطاهر ( ـ۴۳۵ق)|جلال''''''الدولۀ دیلمی]] در بغداد، موجب دست''''''اندازی سلطان [[محمود غزنوی (۳۶۰ـ۴۲۱ق)|محمود غزنوی]] در ۴۲۰ق به ری شد. با مرگ جلال''''''الدوله، ابوکالیجار برای مدت کوتاهی وحدت قلمرو آل بویه را بازگرداند اما گسترش قدرت [[سلجوقیان]] در شرق فرصت چندانی به آل بویه نداد. آخرین شاهان آل بویه، [[ملک رحیم]] در بغداد و [[فولادستون، ابومنصور ( ـ۴۵۴ق)|منصور فولادستون]] در فارس در حالی که سرگرم درگیری''''''های سنتی خود بودند، نواحی شرقی قلمرو خود را از دست دادند. [[طغرل سلجوقی اول|طغرل سلجوقی]] در ۴۴۷ق با ورود به بغداد خلیفه را وادار کرد به نام او خطبه بخواند و با دستگیری ملک رحیم حکومت آل بویۀ بغداد پایان یافت. فولادستون، که پیش از این به سلجوقیان پیوسته بود، در ۴۵۴ق به قتل رسید و بدین ترتیب سلسله آل بویه منقرض شد. آل بویه چندان به گسترش زبان و ادب فارسی دلبستگی نشان نمیدادند، هرچند شاعران نامداری در دربار آل بویه ری می''''''زیستند، اما در میان آنان [[عضدالدوله دیلمی|عضدالدوله]]، خود مردی ادیب و دانشمند بود و کتابخانۀ بزرگ و معتبری داشت. آل بویه وزیرانِ دانشمندی چون ابن عمید، صاحب ابن عبّاد و [[ابن سینا، حسین بن عبدالله (خرمیثن ۳۷۰ـ همدان ۴۲۸)|ابن سینا]] داشتند که منزل و محفل آنان، خود مجمع عالمان، فاضلان و ادیبان و دانشمندان بود. آل بویه مراسم عزاداری محرم و جشن عید غدیر را در بین شیعه رواج دادند، اما تعصبی در ترویج این مذهب نداشتند و با پیروان دیگر مذاهب و ادیان به تسامح رفتار میکردند و برخی از وزرا، کاتبان و حتی حاکمان آن''''''ها غیرمسلمان بودند. نیز ← [[دیالمه|دیالمه]] | |||
<br/> | <br/> | ||
---- | |||
[[Category:تاریخ ایران]] [[Category:ایران از حکومت غزنویان تا حمله مغول]] | [[Category:تاریخ ایران]] [[Category:ایران از حکومت غزنویان تا حمله مغول]] |