اردبیل، شهر: تفاوت میان نسخه‌ها

مرکز اداری استان و [[اردبیل، شهرستان|شهرستان اردبیل]]. با ارتفاع ۱,۳۱۰ متر، در دشتی در ۳۸۹کیلومتری شمال غربی [[تهران، شهر|تهران]]، کنار بالغلی‌چای و کوه‌پایۀ شرقی [[سبلان، کوه|سبلان]]، سر راه [[تبریز، شهر|تبریز]] به [[آستارا، شهر|آستارا]] و [[خلخال، شهر|خلخال]] به [[مشکین شهر، شهر|مشگین‌شهر]] و [[گرمی، شهر|گرمی]]، قرار دارد. اقلیم آن معتدل مایل به سرد و نیمه‌خشک و جمعیت آن ۴۱۸,۲۶۲ نفر است (۱۳۸۵). لفظ اردبیل از دو واژۀ اَرتا، به معنای درستی و قداست، و ویل، به مفهوم شهر، ترکیب‌ یافته است. از شهرهای کهن ایران است و به روایت شاهنامه دژِ بهمن در نزدیکی آن بوده و [[کیخسرو]] آتشکدۀ [[آذرگشسب]] را در آن بنا نهاده است. [[فیروز ساسانی|فیروز، شاهنشاه ساسانی]] (۴۴۵ـ۴۸۳م)، آن را بنا نهاد، ولی برخی از مورخان، ساختمان آن را به روزگار [[اشکانیان]] منسوب می‌دانند. در دورۀ [[ساسانیان]] پایتختِ آذربایجان بود. در ۲۲ق به دست مسلمانان فتح شد و فاتحان عرب حکمران آن شدند. در اوایل قرن ۲ق، اقوام خزر به آن‌جا حمله کردند و [[بابک خرم دین|بابک خرم‌دین]]، از اواخر قرن ۲ و اوایل قرن۳ق، آن را از تصرف خلفای عباسی خارج کرد. مغولان در ۵۹۸ش، اردبیل را تصرف و ویران کردند. در زمان شیخ صفی‌الدین، بار دیگر، رونق گرفت و شاه‌عباس اول صفوی در عمران و آبادانی آن کوشید و به شهر اردبیل، به‌ویژه آرامگاه نیاکان خود، اهمیت و قداست خاصی بخشید و خود شخصاً در مراسمی که در اردبیل برگزار می‌شد، شرکت می‌کرد. مدت کوتاهی پس از فروپاشی [[صفویه|صفویان]] به تصرف عثمانی‌ها درآمد (۱۱۴۰ق). سه سال بعد نادرشاه افشار آنان را از اردبیل و آذربایجان بیرون راند. ژنرال گاردان فرانسوی در زمان [[فتحعلی شاه قاجار (۱۱۸۵ـ اصفهان ۱۲۵۰ق)|فتحعلی‌شاه قاجار]] آن را از نظر نظامی مستحکم کرد و [[عباس میرزا قاجار|عباس‌میرزای]] ولیعهد در آن‌جا مستقر شد. در جنگ ایران و روس (۱۱۸۱ش) به تصرف روس‌ها درآمد و تمام اشیای قیمتی آن، که زیوربخش آرامگاه [[شیخ صفی الدین اردبیلی|شیخ صفی‌الدین]] و دیگر مقابر بود، به تاراج رفت و تا زمان انقلاب مشروطه رونق چندانی نیافت. پس از انقلاب مشروطه، [[رضاشاه پهلوی (آلاشت ۱۲۵۷ـ ژوهانسبورگ ۱۳۲۳ش)|رضاشاه پهلوی]] آن را تجدید بنا کرد و خیابان‌ها و ساختمان‌های جدیدی در آن‌جا بنا نهاد و از آن به بعد، به مرور روبه عمران و توسعه گذارد و در ۱۳۷۷، به مرکزیت اداری [[اردبیل، استان|استان اردبیل]] برگزیده شد. برخی از اماکن تاریخی این شهر عبارت‌‌اند از بقعۀ شیخ صفی‌الدین، حرم‌خانه و آرامگاه شاه‌اسماعیل اول، مقبرۀ شیخ جبرائیل پدر شیخ صفی‌الدین، ویرانۀ آتشکدۀ ساسانیان، مسجد سلجوقیان، آرامگاه [[سلطان حیدر]]، و آرامگاه چند تن دیگر از بزرگان صفویه.