جنگ های ایران و عثمانی: تفاوت میان نسخه‌ها

جنگ‌هایی که میان [[ایران]] و [[عثمانی، امپراتوری|عثمانی]] در زمان [[صفویه|صفویان‌]]، [[افشاریه|افشاریان]]، [[زندیه|زندیان]] و [[قاجاریه، سلسله|قاجاریان]] به‌‌وقوع‌ پیوست‌. این‌ جنگ‌ها در آغاز بیشتر براثر‌ اختلافات‌ مذهبی‌ پدید می‌آمد. ظهور حکومت‌ صفوی و اعلام مذهب تشیّع به‌عنوان مذهب رسمی کشور، زمینه‌های‌ اختلاف‌ و کشمکش‌ با دولت‌ عثمانی‌ را، که‌ مدعی‌ خلافت و مرکزیت جهان اسلام بود‌، به‌وجود آورد. اولین‌ دورۀ این‌ جنگ‌ها با [[جنگ چالدران|نبرد چالدران]] (920ق) آغاز شد. سلطان سلیم اول،‌ که‌ از اقدامات‌ [[اسماعیل صفوی اول|شاه اسماعیل]] برضد سنّی‌مذهبان ایران و نیز تحریک شیعیان عثمانی برضد آن دولت ناخشنود بود، به‌ بهانۀ پناهنده‌‌شدنِ یکی از شاهزادگان فراریِ عثمانی به‌ دربار صفوی، از راه‌ [[ارمنستان]]<ref>Armenia</ref> به‌ ایران لشکر کشید و جنگ شدیدی بین قوای دو کشور در [[دشت چالدران]] روی‌ داد که‌ به‌سبب‌ برخورداری از نفرات فراوان و سلاح‌ آتشین ([[توپخانه]]<ref>artillery</ref>)، منجر به‌ پیروزی سپاهیان عثمانی شد. پس از روی‌کارآمدن شاه‌ [[طهماسب صفوی اول|طهماسب اول صفوی]] (930ـ984ق)، سلطان سلیمان قانونی، به‌ ایران تاخت و سپاهیان ایران به‌ داخل کشور عقب‌‌نشینی کردند و برای جلوگیری از پیشروی عثمانی‌ها همه‌ چیز را بر سر راه آنان نابود ساختند. به‌ همین سبب،‌ سپاهیان عثمانی که براثر‌ فرارسیدن زمستان و کمبود غذا و حملات پیاپی نیروهای مردمی [[تبریز، شهر|تبریز]] در تنگنا بودند، دچار تلفات شدیدی شدند و ناچار عقب‌‌نشینی کردند. دو درگیری دیگر در سال‌های 955ـ953 و 959ق نیز به‌ عقب‌نشینی عثمانی‌ها انجامید و سرانجام در 962ق معاهدۀ صلحی بین دو دولت منعقد شد. شاه [[عباس صفوی اول|عباس اول ‌صفوی]] (حک: 996ـ 1038ق) نیز، پس از رسیدن به‌ سلطنت، برای برقراری آرامش در کشور معاهدۀ صلحی با عثمانیان بست (998ق)، اما در 1011ق، پس از نابودی [[ازبک|ازبکان]]، به‌ جنگ با عثمانی‌ها رفت و علاوه‌‌بر آزادسازی ولایات ازدست‌رفته، بر [[بغداد]]<ref>Baghdad</ref>، [[موصل]]<ref>Mosul</ref>، [[دیاربکر]]<ref>Diyarbakır</ref>، [[کاظمین]]<ref>Kadhimiya</ref>، [[کربلا]]<ref>Karbala</ref>، و [[نجف]]<ref>Najaf</ref> نیز تسلط یافت. در 1021ق معاهدۀ صلحی میان دو کشور انعقاد یافت که‌ تقریباً تا پایان دورۀ صفویه برقرار بود. گرچه جنگ‌هایی در زمان‌ [[شاه صفی (نور ۱۰۲۱ ـ ۱۰۵۲ ق)|شاه صفی]] به‌ وقوع‌ پیوست، اما معاهدۀ صلح 1050ق، شرایط صلح زمان شاه عباس را طی نیم قرن تمدید کرد. پس از سقوط صفویه (1135ق) و به‌دنبال هجوم نیروهای [[پطر کبیر (۱۶۷۲ـ۱۷۲۵)|پطر کبیر]] به‌ شمال ایران، نیروهای عثمانی وارد خاک ایران شدند و نواحی غربی کشور را تصرّف کردند. [[نادرشاه افشار]]، طی چند جنگ با نیروهای عثمانی،‌ تصرفات عثمانی‌ها را از‌دست آنان خارج کرد‌ (1149ق) و درخلال سال‌های 1157 تا 1160ق جنگ‌‌هایی با عثمانیان داشت که‌ به‌ پیروزی نادر انجامید. در اواخر دوره [[کریم خان زند|کریم‌خان]]، جنگ‌های [[بصره]] اتفا افتاد که با پیروزی سپاه زندیهه همراه بود. سومین مرحلۀ این جنگ‌ها در دورۀ قاجاریه و در زمان [[فتحعلی شاه قاجار (۱۱۸۵ـ اصفهان ۱۲۵۰ق)|فتحعلی شاه قاجار]] (1212ـ1250ق) به‌ وقوع پیوست‌. عباس‌ میرزا، نایب‌‌السلطنه‌ در 1236ق برای جلوگیری از تعدیات عثمانی‌ها و ممانعت از انتقال اتباع ایران به خاک عثمانی مأمور جنگ با عثمانی‌ها شد. او ظرف چند روز کردستان عثمانی را تصرف‌ کرد و برادرش‌ محمدعلی‌ میرزا دولتشاه‌ نیز به‌سوی‌ بغداد پیش‌ راند، اما محمدعلی میرزا به‌سبب‌ بیماری بازگشت‌ و بعد از‌ مدت‌ کوتاهی‌ درگذشت‌. در 1238ق عباس‌ میرزا لشکریان‌ عثمانی‌ را، با وجود برتری نظرات، به‌سختی شکست‌‌ داد و عثمانیان‌ خواهان صلح‌ شدند و پس از آن معاهدة صلح و معاهدة ارزروم‌ بین‌ دو دولت‌ منعقد شد (1238ق).