کاروانسرای کنارگرد
Kenargerd caravanserai
| کاروانسرای کنارگرد | |
|---|---|
| نام فارسی | کاروانسرای کنارگرد |
| کشور | ایران |
| استان | تهران |
| موقعیت | روستای کنارگرد حسن‌آباد |
| کاربری | فرهنگی |
| مشخصات معماری | کاروانسرایی چهارایوانه با مساحت 7250مترمربع |
| زمان ساخت | دورۀ صفویه و اواخر قاجار |
از آثار معماری دورۀ صفویه، در روستای کنارگِردِ بخش فشافویۀ حسن‌آبادِ شهر ری. این کاروانسرا از دو بخش تشکیل شده؛ بخش قدیم‌تر مربوط به دورۀ صفوی است و بخش دیگر را در اواخر دورۀ قاجار به آن افزوده‌اند. بنا که کاروانسرایی چهارایوانه است و در فضایی با مساحت 7هزار و ۲۵۰مترمربع ساخته شده، سال 1342ش در زمرۀ آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. بنا بر منابع موجود، پیش‌تر چاپارخانه‌ای نیز در کنار کاروانسرا بوده، که امروزه از بین رفته است.
مشخصات معماری
پلان این بنا چهارایوانه است و ایوان‌ها در چهار وجه اصلی کاروانسرا قرار گرفته تا مطابق با الگوی دیگر کاروانسراهای چهارایوانه اصطبل و غلام‌نشین و رواق‌ها و آب‌انبار از چهارگوشۀ حیاط قابل دسترسی باشد. بخش متقدم کاروانسرا صحنی مستطیل‌شکل با چهار ایوان در میانۀ اضلاع خود دارد. ایوانچه‌ها و حجره‌های پشت آنها صحن را فراگرفته‌اند. اصطبل‌ها و انبارها در پیرامون بنا نشسته‌اند. ورود به کاروانسرا از پشت جبهۀ شرقی صورت می‌گیرد و در سوی مقابل ایوان ضلع غربی، به بخش متأخرترِ بنا راه می‌برد. در سه جبهۀ حیاط این بخش (شمالی و جنوبی و غربی) ایوانچه‌هایی هست؛ ایوانچه‌های ضلع غربی حجراتی در پشت خود دارد. پشت ایوانچه‌های دو جبهۀ دیگر فضاهای اصطبل واقع است. احتمالاً دلیل افزودن این بخش جدید به بنای اصلی کاروانسرا بیش‌تر برای افزایش اصطبل‌ها بوده است. سردر کاروانسرای کنارگرد، برخلاف اکثر کاروانسراهای دورۀ صفویان، همسطح دیوار خارجی است. ردیف طاق‌نماهای این ضلع، اهمیت جبهۀ ورودی را نشان می‌دهد. نمای خارجی دیگر اضلاع ساده است. در شمال شرقی خارج کاروانسرا، حمام و آب‌انباری واقع است.
تمامی کاروانسرا از سنگ، آجر و ملات (گل و ماسه و آهک) ساخته شده است.