گایاتری اسپیواک
(Gayatri Chakravorty Spivak (1942
| گایاتری چاکراورتی اسپیواک Gayatri Chakravorty Spivak | |
|---|---|
| زادروز |
1942 |
| ملیت | هندوستانی |
| تحصیلات و محل تحصیل | دانشگاه کلکته و دانشگاه کورنل |
| شغل و تخصص اصلی | نظریه‌پرداز پسااستعماری |
| آثار | آیا طبقه‌ی فرودست می‌تواند سخن بگوید؟ |
| گروه مقاله | ادبیات غرب |
(نام کامل: گایاتری چاکراورتی اسپیواک) متفکر و نظریه‌پرداز هندی. عمده‌ی فعالیت او در زمینه‌ی مطالعات پسااستعماری، نقد ادبی و مطالعات فمینیستی بوده است. رویکرد وی را می‌توان به نظریه‌ی پسااستعماری نزدیک دانست. او در حال حاضر استاد دانشگاه کلمبیا[۱]ست و از بنیان‌گذاران رشته‌ی ادبیات تطبیقی[۲] در این دانشگاه بوده است. شهرت اسپیواک بیش از هر چیز مدیون مقاله‌ای است با عنوان «آیا طبقه‌ی فرودست می‌تواند سخن بگوید؟[۳]» این مقاله به عنوان یکی از پایه‌ای‌ترین متون مروبط به مطالعات پسااستعماری مطرح شده است. همچنین، اسپیواک کتاب درباره‌ی دستور زبان‌شناسی[۴] دریدا را به انگلیسی ترجمه کرده و خود مقدمه‌ای مهم بر آن نگاشته است.
در کلکته به دنیا آمد و از دانشگاه همین شهر فارغ‌التحصیل شد. پس از آن به دانشگاه کورنل[۵] نیویورک رفت و به دلیل ناتوانی در پرداخت هزینه‌های دانشگاه، با نظر استادش به بخش تازه تأسیس ادبیات تطبیقی منتقل شد. در همین حین به تقویت زبان فرانسوی و آلمانی پرداخت و پایان‌نامه‌اش را درباره‌ی ویلیام_باتلر_ییتس نوشت. پس از این به عنوان محقق به گیرتون کالج کمبریج[۶] پیوست و در آن‌جا نیز درباره‌ی ییتس تحقیق کرد. سرانجام در سال 1965 در دانشگاه آیووا[۷] به کرسی استادی رسید و در همین سال‌ها، اولین کتاب خود را چاپ کرد که مقدمه‌ای بود در زمینه‌ی شعر و زندگی ییتس.
اسپیواک کتاب دریدا را بدون این‌که شناختی درباره‌ی نویسنده داشته باشد ترجمه کرد و انتشار این ترجمه، موجی از توجه و تحسین را نثار دریدا و همچنین خود وی کرد. در واقع مهم‌ترین عامل مطرح شدن دریدا به عنوان متفکری برجسته در جامعه‌ی انگلیسی‌زبان، ترجمه‌ی اسپیواک و مقدمه‌ی او بر این کتاب بود. این دو چند سال بعد برای اولین بار یکدیگر را ملاقات کردند.
اسپیواک در چندین دانشگاه دیگر نیز تدریس کرد و در تدوین برنامه‌ی ادبیات تطبیقی در این مراکز نقشی عمده داشت. از جمله در دانشگاه شیکاگو[۸]، دانشگاه تگزاس آستین[۹] و دانشگاه پیتسبورگ[۱۰]. علاوه بر این‌ها، چندین رمان و مجموعه شعر را از نویسندگان هندی به انگلیسی ترجمه کرد.
در مقاله‌ی مشهور «آیا طبقه‌ی فرودست می‌تواند سخن بگوید؟» اسپیواک اصطلاح فرودست را از آنتونیو_گرامشی وام می‌گیرد. وی این اصطلاح را برای توصیف گروه‌های حاشیه‌ای به کار برد که از دسترسی به ابزارهای قدرت اقتصادی و حقوق شهروندی محروم هستند. اسپیواک با رویکردی فمنیستی، زن هندی را به عنوان نمونه‌ای از انسان فرودست بررسی می‌کند و به تحلیل سنتساتی (خودسوزی زنان بیوه هندی بعد از مرگ شوهر) می‌پردازد.
در ایران، نشر فلات این مقاله را در قالب یک کتاب با عنوانآیا فرودست می‌تواند سخن بگوید با ترجمه‌ی ایوب کریمی منتشر کرده است. به جز این، نشر بیدگل نیز کتابی را با عنوان گایاتری چاکراورتی اسپیواک با ترجمه‌ی نجمه قابلی به چاپ رسانده است. در این اثر، استفان مورتون[۱۱] مهم‌ترین مختصات نظام فکری اسپیواک را تشریح می‌کند و به تحلیل جایگاه منحصر به فرد وی در مطالعات پسااستعماری می‌پردازد.