پانگه آ
پانْگه‌آ (Pangaea)
یگانه تودۀ خشکی عظیم، شامل همۀ قاره‌های فعلی. تصور می‌شود ۳۰۰ تا ۲۰۰میلیون سال قبل وجود داشته است. در آن زمان، بقیۀ سطح کرۀ زمین را اقیانوس عظیم پانتالاسا[۱] (تِتیس) پوشانده بود. پانگه‌آ به دو تودۀ خشکی تقسیم شد که عبارت‌اند از لوراسیا[۲] در شمال، و گندوانالند[۳] در جنوب. بعدها این دو توده قطعه‌قطعه شدند و چند قاره‌ای را ساختند که با جابه‌جایی آرام در موقعیت‌های فعلی‌شان قرار گرفته‌اند (← زمین‌ساخت صفحه‌ای). وجود ابرقارۀ یگانۀ پانگه‌آ را اولین‌بار هواشناس آلمانی، آلفرد وِگنِر[۴]، در ۱۹۱۲ مطرح کرد.