ژن نهفته

ژِنِ نهفته (recessive gene)

(یا: ژن مغلوب) در وراثت، اللی که اثر آن در فنوتیپ فقط وقتی دیده می‌شود که در کروموزوم همتای دیگر نیز همان الل موجود باشد. چنین اللی در کنار الل بارز، یعنی وقتی موجود برای آن صفت خاص ناخالص است، اثر فنوتیپی نخواهد داشت. الل‌های چشم‌آبی در انسان‌ها و کوتاهی بوته‌های نخود نهفته‌اند. بیشتر الل‌های جهش‌یافته نهفته‌اند و بنابراین، به‌ندرت بیان می‌شوند (← هموفیلی). در یاخته‌ها برای هر صفتی که در گیاه یا جانور به ارث می‌رسد، جز در موارد معدود، دو ژن جود دارد. منظور از صفت خصوصیتی مثل بلندی قامت، رنگ چشم یا توانایی ساختن یک آنزیم خاص است. اگر دو ژن در فرد یکسان باشند (حالت خالص)، خصوصیت موجود همان خواهد بود که ژن‌ها آن را تعیین می‌کنند. با این همه، ممکن است یک ژن با دیگری متفاوت باشد (حالت هتروزیگوت). در این صورت، به دو ژن الل یکدیگر، یعنی ژن‌های مقابل هم برای آن خصوصیت، می‌گویند. در این حالت، ممکن است یکی از ژن‌ها خصوصیتی را تعیین کند و دیگری ظاهراً بیان نشود. خصوصیت این حالت بارز (غالب) نامیده می‌شود. الل دیگر، که اثرش دیده نمی‌شود، فقط در حالت خالص، یعنی وجود دو الل یکسان، بیان می‌شود و نهفته (مغلوب) است. گاهی الل عامل صفت بارز را الل بارز، و الل عامل صفت نهفته را الل نهفته می‌نامند که استفادۀ درستی از واژه‌های بارز و نهفته نیست، زیرا الل یکی از دو یا چند شکل ژن است. ژنی که در یک فرد رنگ چشم آبی را تولید می‌کند، شکل دیگری دارد که می‌تواند رنگ چشم قهوه‌ای تولید کند. در گیاهی که ممکن است به شکل بوته‌‌ای بلند یا کوتاه رشد کند، ممکن است اللی موجود باشد که صرفاً موجب تولید گیاهان بلند شود، هرچند الل دیگر گیاهان کوتاه تولید می‌کند.

 

---