لایوس
لائوس (Laos)
موقعیت. جمهوری دموکراتیک خلق لائوس در آسیای جنوب شرقی و در بخش شمالی شبه‌جزیرۀ هندوچین قرار دارد. این کشور از شمال به چین، از شرق به ویتنام، از جنوب به کامبوج، و از غرب به تایلند و میانمار (برمه) محدود می‌شود. لائوس ۲۳۶,۸۰۰ کیلومتر مربع مساحت دارد و شهر وینتیان[۱] پایتخت آن است.
سیمای طبیعی. کشور محصور در خشکی[۲] لائوس از نظر توپوگرافی به سه بخش متمایز تقسیم می‌شود: ۱ـ کوه‌های پرشیب و پوشیده از جنگل ترونگ سون[۳] یا ارتفاعات آنام[۴] که سراسر نواحی شرقی کشور را دربر گرفته و مرز میان لائوس و ویتنام را تشکیل می‌دهد. بلندترین نقطۀ کشور، کوه پوبیا[۵] با ارتفاع ۲,۸۱۹ متر، در مرکز شمالی ارتفاعات مزبور جا دارد و بلندی کوه‌های جنوبی آن به ۱,۹۸۰ متر می‌رسد. ۲ـ جلگۀ آبرفتی و حاصل‌خیز سواحل رود مکونگ[۶] که سراسر نواحی غربی کشور را از شمال به جنوب دربر گرفته و کشور تایلند را از لائوس جدا می‌کند. عرض جلگۀ مزبور در جنوب بسیار کم و در شمال گسترده‌تر و وسیع‌تر است. ۳ـ حد فاصل میان کوه‌های شرقی و جلگۀ مکونگ را سه جلگۀ مرتفع جارس[۷] در شمال، خاموآن[۸] در مرکز، و بولووِنس[۹] در جنوب تشکیل داده است. علاوه‌بر رود بزرگ مکونگ، که در مرزهای غربی لائوس روان است، رودخانه‌های متعدد دیگری در این کشور جریان دارند که همگی از ارتفاعات شرقی سرچشمه می‌گیرند و به رود مکونگ می‌ریزند؛ رودهای او[۱۰]، تا[۱۱]، کادینگ[۱۲]، بانگفایی[۱۳] و بانگهیانگ[۱۴] از آن جمله‌اند. کشور لائوس به هفده استان تقسیم می‌شود و شهرهای مهم آن عبارت‌اند از وینتیان، پاکسِه[۱۵]، لوانگ پرابانگ[۱۶]، ساراوانه[۱۷]، ساواناخِت[۱۸]، سایابوری[۱۹]، و پونهونگ[۲۰]. اقلیم لائوس مونسونی[۲۱] و در سراسر سال بسیار گرم است و فصل بارندگی‌های شدید آن از اردیبهشت تا مهر به درازا می‌کشد. میانگین دمای شهر وینتیان در دی‌ماه ۲۱.۱ درجۀ سانتی‌گراد و در تیرماه ۲۷.۲ درجۀ سانتی‌گراد است و میانگین بارندگی سالانۀ آن به ۱,۷۱۵ میلی‌متر می‌رسد. تقریباً ۵۴ درصد (۱۲.۴میلیون هکتار) از اراضی لائوس را جنگل فراگرفته و فیل، ببر چیتا، خرس، بز کوهی، گراز، آهو، پستان‌داران کوچک و نیز خزندگانی چون مار و بزمجه و امثال آن حیات وحش این کشور را تشکیل داده‌اند.
اقتصاد. تقریباً سه‌چهارم از نیروی کار لائوس به کشاورزی اشتغال دارند و برنج، نیشکر، ذرت، سیب‌زمینی شیرین، کاساوا، آناناس، صیفی‌جات، و مرکبات از مهم‌ترین محصولات کشاورزی آن محسوب می‌شود؛ کشت تریاک، که در کنترل دولت قرار دارد، نیز از اهمیت خاصی برخوردار است. گاو، گوسفند، گاومیش، خوک، بز، و ماکیان نیازهای دامی آن را تأمین می‌کنند. چوب‌های سخت جنگلی، که حجم آن به حدود ۵میلیون متر مکعب می‌رسد، و نیز ادویه و روغن‌های گیاهی بخشی از اقلام صادراتی این کشور را تشکیل می‌دهند. لائوس از نظر معادنی چون زغال‌سنگ، فلزات و سنگ‌های قیمتی نسبتاً غنی است و صنایع آن بیشتر بر تولید مواد اولیه، مواد شوینده، سیگار، نوشابه، و مواد پلاستیکی متمرکز است.
حکومت و سیاست. لائوس دارای نظام جمهوری خلق تک‌حزبی با یک نهاد قانون‌گذاری است. مجلس ملی کشور از ۱۰۹ عضو منتخب مردم تشکیل شده و دورۀ نمایندگی آنان پنج سال است. رئیس‌جمهور کشور را اعضای مجلس ملی برمی‌گزینند و هیچ حزبی در کشور جز حزب انقلابی خلق لائوس اجازۀ فعالیت سیاسی ندارد.
مردم و تاریخ. جمعیت لائوس حدود ۶,۲۳۰,۲۰۰ نفر است (۲۰۱۰) و تراکم نسبی آن به ۲۶.۳ نفر در کیلومتر مربع می‌رسد. رشد سالانۀ جمعیت این کشور ۹/۱ درصد است و ۸۹ درصد از جمعیت آن را اقوام لائو (لائوسی)[۲۲] تشکیل می‌دهند. ۵۸ درصد از آنان از آیین بودا پیروی می‌کنند و ۷۳ درصدشان در روستاها به‌سر می‌برند و زبان رسمی آنان لائو است. میانگین امید به زندگی در لائوس ۵۳ سال است و ۴۷ درصد از بزرگسالان آن باسوادند. نخستین گروه از اقوام لائو در قرن ۸م از چین جنوبی به این سرزمین وارد شدند و دولت پادشاهی لانخانگ[۲۳] (سرزمین ۱میلیون فیل) را در قرن ۱۴م تأسیس کردند. در قرن‌های بعد بارها مورد هجوم برمه‌ای‌ها، ویتنامی‌ها، و تایلندی‌ها قرار گرفت. این کشور در ۱۸۹۳، تحت‌الحمایگی فرانسه را پذیرفت و تا ۱۹۰۷ سراسر آن به تصرف فرانسه درآمد. ارتش ژاپن در جنگ جهانی دوم این سرزمین را اشغال کرد و در پایان جنگ (۱۹۴۵) زمزمه‌های استقلال‌خواهی و جدایی از فرانسه در این کشور آغاز شد و در ۱۹۴۷ با رهبری خاندان سلطنتی لوانگ پرابانگ اعلام استقلال کرد. دولت فرانسه در ۱۹۴۶ دوباره لائوس را اشغال کرد و دولت آن کشور را سرنگون ساخت و سرانجام نهضت‌های آزادی‌خواهانه و شورش‌های مردم لائوس در ۲۳ اکتبر ۱۹۵۳ دولت فرانسه را وادار کرد که استقلال کامل این کشور را به‌رسمیت بشناسد. چپ‌گراها در انتخابات ۱۹۵۸ به پیروزی رسیدند و دولت امریکا که از پیروزی کمونیست‌ها در هندوچین نگران بود، رودرروی آنان قرار گرفت و جنگ خونین لائوس و امریکا تا ۱۹۷۵ ادامه یافت و در آن سال دولت پادشاهی لائوس سرنگون شد و نظام جمهوری دموکراتیک خلق لائوس بر کشور حاکم گردید.