افریقا، قاره
اِفریقا، قارۀ (Africa)
موقعیت. قارۀ افریقا در نیمکره‌های شمالی و جنوبی زمین و در جنوب قارۀ اروپا جا دارد. از شمال به دریای مدیترانه، از شمال شرقی به دریای سرخ[۱]، از شرق به اقیانوس هند، و از جنوب و غرب به اقیانوس اطلس محدود است. این قاره ۳۰,۲۴۴,۰۵۰ کیلومتر مربع مساحت و ۹۲۲میلیون نفر جمعیت دارد (۲۰۰۵) و بعد از آسیا بزرگ‌ترین قارۀ جهان است. بزرگ‌ترین شهرهای آن، با جمعیت بیش از ۲میلیون نفر عبارت‌اند از لاگوس[۲]، قاهره[۳]، کینشاسا[۴]، الجزیره، اسکندریه، دارالبیضاء (کازابلانکا)، آبیجان[۵]، آدیس‌آبابا، ماپوتو[۶]، خارطوم[۷]، ژوهانسبورگ[۸]، و لوآندا[۹].
سیمای طبیعی. ۱. کرانه‌ها و جزایر: الف. کرانه‌های شمالی این قاره کمابیش مستقیم و بی‌عارضه است و جز خلیج سدره[۱۰] (سرت) و بریدگی‌های کوچک و خلیجک‌هایی چند، عارضۀ مهم دیگری ندارد. راس بن سکّه[۱۱] شمالی‌ترین نقطۀ آن محسوب می‌شود. تنگۀ جبل طارق[۱۲] در شمال غربی آن را از اروپا جدا می‌کند و شبه‌جزیرۀ نسبتاً وسیع سینا[۱۳] واقع در شمال شرقی آن را به قارۀ آسیا پیوند می‌دهد. ب. کرانه‌های شرقی از دریای سرخ، خلیج عدن[۱۴]، و اقیانوس هند تشکیل شده است. تنگۀ باب‌المندب[۱۵] این قاره را از شبه‌جزیرۀ عربستان جدا می‌کند. تنگۀ موزامبیک جزیرۀ ماداگاسکار[۱۶] و چند جزیرۀ کوچک دیگر از سرزمین اصلی جدا و رأس‌الخافون شرقی‌ترین نقطۀ آن است. پ. کرانه‌های جنوبی این قاره سواحل اقیانوس هند و اطلس است که نصف‌النهار اختیاری بیست درجۀ طول شرقی آن‌ها را از هم جدا می‌کند و جنوبی‌ترین نقطۀ آن یعنی دماغۀ آگولیش در موقعیت ۳۴ درجه و ۵۲ دقیقه عرض جنوبی قرار دارد. ت. خلیج پهناور گینه، شاخه‌ای از اقیانوس اطلس، عمده‌ترین عارضۀ کرانه‌های غربی افریقا است و سنت هلن، آسانسیون (اسنشن)، کیپ‌ورد، کاناری و مادیرا جزایر آن به‌شمار می‌روند و دماغۀ آلمادیس با طول غربی هفده درجه و ۳۲ دقیقه غربی‌ترین نقطۀ آن است. ۲. کوه‌ها: کوه‌های اطلس، با بلندی ۴,۱۶۵ متر، حاشیۀ شمال غربی این قاره را تشکیل داده است؛ فلات مرتفع اتیوپی و کوه‌های بلندی چون کنیا و کیلیمانجارو که با ۵,۸۹۵ متر بلندترین نقطۀ افریقا محسوب می‌شود و رشته‌کوه‌های مرتفع روونزوری و دراکنزبرگ نواحی شرقی و جنوب شرقی را تشکیل داده‌اند. صحرای بزرگ افریقا در شمال و بیابان‌های سودان، لیبی، نوبیا (نوبی)، و صحرای کالاهاری از عوارض آن به‌شمار می‌آیند. ۳. رودخانه‌ها و دریاچه‌ها: رود نیل، طویل‌ترین رود جهان، در شمال شرقی و رودهای نیجر و سنگال در غرب، کنگو در نواحی مرکزی و زامبزی، اورانژ، و لیمپوپو در جنوب آن را مشروب می‌کنند و دریاچه‌های ویکتوریا، تانگانیکا، آلبر (آلبرت)، و رودولف (تورکانا) در شرق سرچشمۀ رودهای نیل و کنگوند. مالاوی در جنوب شرقی که سرریز آن به رود زامبزی می‌ریزد و نیز دریاچۀ چاد از دیگر عوارض مهم آبی این قارۀ بزرگ به‌شمار می‌آیند.
دین و زبان. بیش از ۱۰۰۰ زبان در قارۀ افریقا رایج است که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از ماندینکه، کوایی، لینگالایی، بمبایی، زولو، سواحلی، دینکایی، شیلوکی، نوئری، ساسایی، عربی، بربری، اتیوپیایی، و امهری. اسلام، آنیمیسم، و مسیحیت ادیان مهم این قارۀ پهناورند.
تقسیمات سیاسی. قارۀ افریقا از ۵۴ کشور تشکیل شده است: الجزایر، آنگولا، اریتره، اتیوپی، اوگاندا، بنین، بوتسوانا، بورکینافاسو، بوروندی، تانزانیا، توگو، تونس، جیبوتی، جمهوری افریقای مرکزی، جمهوری افریقای جنوبی، چاد، روآندا، زامبیا، زیمبابوه، سیرالئون، سنگال، سومالی، سودان، سوازیلند، سائوتومه و پرنسیپه، سیشل، صحرای غربی، غنا، کامرون، کنگو کینشاسا، کنگو برازاویل، ساحل عاج، کنیا، کیپ‌ورد، کومور، گینۀ استوانی، گینه، گینۀ بیسائو، گابون، گامبیا، لسوتو، لیبی، لیبریا، مصر، مالاوی، مالی، موریتانی، مغرب (مراکش)، موزامبیک، ماداگاسکار، موریس، نامیبیا، نیجر و نیجریه.
زمین‌شناسی. قارۀ افریقا پی‌سنگی وسیع، پایدار و بلورینه است که عمدتاً در دورۀ پرکامبرین تشکیل شده است. برنهشتِ روی این پی‌سنگ که بعدها به‌صورت ردیف‌های پوشش کف‌خواب، در امتداد سواحل شرق، شمال، و غرب به‌وجود آمدند، ته‌نهشت‌هایی از دوره‌های مزوزوئیک و ترشیری‌اند که در حوضه‌های حاشیۀ دریا رسوب کرده‌اند. دیگر عوارض مُهم زمین‌شناختی افریقا عبارت‌اند از کوه‌های اطلس در منتهی‌الیه شمال غربی، بخشی از کمربند چین‌خوردگی آلپی اروپا، و کمربند چین‌خوردگی دماغۀ پالئوزوئیک (دیرینه‌سنگی) در منتهی‌الیه جنوب. شرق قاره در جهت شمال‌ـ‌جنوب، در امتداد خطوط سامانۀ کافتِ افریقایی، شکاف خورده و فوران‌های عظیم سنگ‌های آتشفشانی به درّۀ بزرگ کافتی پیوسته است. پی‌سنگ کامبرین را می‌توان به سه تودۀ عظیم یا کراتون تقسیم کرد که عبارت‌اند از کراتون‌های کالاهاری، کنگو، و کراتون غرب افریقا که هر کدام را تعدادی کمربندهای متحرّک از یکدیگر جدا کرده است که در دوران‌های پالئوزوئیک پیشین (پایین) و پرکامبرین پسین (بالا) فعال بوده‌اند. کراتون کالاهاری بخش بزرگ افریقای جنوبی را به‌وجود آورده و شامل تعدادی از قدیمی‌ترین سنگ‌ها و ریزسنگواره‌های جهان است. قدیمی‌ترین سنگ‌ها در ایالت ترانسوال یافت شده‌اند. در این ناحیه، پی‌سنگ از گرانیت، گِنِسیس و میگماتیت‌هایی با قدمت حدودِ ۳۴۰میلیون سال تشکیل شده است. درون این پی‌سنگ کمربندهایی از سنگ‌های بازیک دگرسان‌شده وجود دارد که کمتر مورد دگردیسی شدید قرار گرفته‌اند و بسیاری از نمودهای ابتدایی در آن‌ها باقی مانده است. این سنگ‌ها دربرگیرندۀ سامانۀ سوازیلندند و پایۀ ضخیم سنگ‌های آتشفشانی و آتش‌زنه‌های بازی را تشکیل می‌دهند که با منتقل‌شدن به ماسه‌سنگ‌ها و نهشته‌های گل‌آلوده ازبین می‌روند. کانسنگ‌های طلا، که اولین‌بار در افریقای جنوبی به بهره‌برداری رسیدند، در سامانه‌های شکستگی کمربند سنگ‌های بازیک دگرسان‌شده وجود دارند. همۀ این پی‌سنگ قدیمی حدود ۳۰۰میلیون سال قبل پایدار و سپس، به توالی، با لایه‌های ضخیمی از ته‌نهشت‌های رسوبی آب‌های کم‌عمق، گدازه‌ها، و توده‌های نفوذی پوشیده شد. هرچند این سنگ‌ها بسیار مُسن‌اند و حدوداً بین ۲۸۰۰ تا ۲۰۰۰میلیون سال قبل رسوب کرده‌اند، به‌شکل قابل ملاحظه‌ای به‌خوبی حفظ شده‌اند و اهمیت اقتصادی فوق‌العاده‌ای دارند. سامانۀ ویتوارترزراند، در بخش تحتانی، بزرگ‌ترین ذخیرۀ طلای قابل فرآوری دنیاست. سامانۀ جوان‌تر ترانسوال حاوی کانه‌های مهم آهن، و شامل هم‌بافتۀ آذرین بوش‌ولد است که کانه‌هایی از پلاتین، کروم، تیتانیوم ـ آهن و قلع دارد. دو کمربند جوان‌تر از سنگ‌های دگرگونی عبارت‌اند از کمربندهای اُبندین و تورو، و نشان می‌دهند که کمربندهای متحرک حدود ۱۸۰۰میلیون سال قبل فعال بوده‌اند. کمربند متحرک جوان‌تر و متمایزِ دیگر کمربند کاراگو‌ـ‌آنکول است که به طول حداقل ۱۵۰۰ کیلومتر در جهت شمال شرقی‌ـ‌جنوب غربی، از اوگاندا تا زامبیا ادامه دارد. این کمربند ۱۴۰۰ تا ۱۰۰۰میلیون سال قبل فعال بوده و دوره‌های تغییر شکلِ متعددی را گذرانده است. کراتون افریقای جنوبی عملاً همۀ افریقای غربی، از خلیج گینه تا کوه‌های آنتی اطلس مراکش، را دربرمی‌گیرد. این کراتون با کمربندهای متحرک بسیار جوان‌تر از سمت شرق، غرب، و شمال محدود شده است، در حالی‌که در ناحیۀ صحرا، بیشتر با نهشته‌های اواخر دورۀ فانروزوئیک پوشیده شده است. قدیمی‌ترین سنگ‌های ناحیه توده‌های پراکنده‌ای از سنگ‌های دگرسان‌شدۀ درجۀ بالایند که در دوره‌ای از ۲۹۰۰ تا ۲۵۰۰میلیون سال قبل دگرگون شده‌اند. سنگ‌هایی جوان‌تر در ناحیۀ ابورین در منطقه‌ای وسیع شامل غنا، ساحل عاج، و سیرالئون رُخنمون دارند. این ناحیه شامل مجموعه‌ای از نهشته‌ها و آتشفشانه‌ها، معروف به گروه بیرمین، است که چین‌خورده، دگرگون‌شده، و رشته‌های بزرگی از گرانیت، معروف به گرانیت ابورین، با قدمت ۱۹۰۰ تا ۲۲۰۰میلیون سال، در آن‌ها نفوذ کرده‌اند. در غنا، بعضی از گرانیت‌ها دارای رگه‌های آب‌سنگیِ طلا‌ـ‌کوارتزند. آخرین مرحلۀ فعالیت کراتون با نهشته‌شدن رسوباتی از دورۀ پرکامبرین پسین (بالا) شناسایی می‌شود که با ناپیوستگی (دگرشیبی) روی کراتون پایدار را پوشانده است. کمربندهای متحرک دوره‌های پرکامبرین پسین (بالا) و پالئوزوئیک پیشین (پایین) گروهی از کمربندهای متحرک کاملاً متمایزند که در این قاره در دوره‌های زمانی پرکامبرین پسین (بالا) ایجاد و تثبیت شده، و عبارت‌اند از کمربند موزامبیک که در امتداد شمال‌ـ‌جنوب، در سمت شرقی قاره، از مصر تا موزامبیک کشیده شده است؛ کمربند کاتانگا که در امتداد شرق‌ـ‌غرب، بین کراتون‌های کنگو و کالاهاری ادامه دارد؛ و دو کمربند که کمتر متمایزند و ناحیۀ کیِپ و طول ساحل غربی جمهوری دموکراتیک کنگو را دربر گرفته‌اند. در این دوره، افریقا به دیگر قاره‌های جنوبی متصل بود و ابرقارۀ گندوانالند را ساخته بودند. کمربندهای دورۀ پرکامبرین پسین (بالا) را می‌توان در دیگر قاره‌ها نیز جست‌وجو کرد. کمربند موزامبیک، به طول ۴هزار کیلومتر، با سنگ‌های دگرگونی درجۀ بالا نشان‌دهندۀ کمربندی متحرک است که در دوره‌های پرکامبرین تشکیل شده و چندین مرحلۀ چین‌خوردگی و دگرگونی را قبل از مرحلۀ نهایی دگرگونی منطقه‌ای، حدود ۶۰۰میلیون سال قبل و در اواخر پرکامبرین، طی کرده است. کمربند کاتانگا زون انحنادار وسیعی از فعالیت‌های کوه‌زایی دورۀ پرکامبرین پسین (← کوه‌زایی) است که از کمربند مس زامبیا و ناحیۀ معدنی کاتانگا (شابا) می‌گذرد. سنگ‌های تشکیل‌دهندۀ سامانۀ کاتانگا لایه‌های متوالی ضخیمی از ته‌نهشته‌های آب‌های کم‌عمق‌اند که ضخامتی حدود ۱۰ کیلومتر دارند. ذخایر مس، که کانه‌های سولفیدی‌اند، عمدتاً بین سطوح پلمه‌سنگ قرار دارند. سنگ‌های محتوی مس دگرگونی خفیفی را طی کرده‌اند، اما به سمت مرکز دگرگونیِ کمربند متحرک، درجات بالاتر دگرگونی مشاهده می‌شود. فعالیت این کمربند حدود ۵۷۰میلیون سال قبل متوقف شده بود، ولی با نفوذ گنبدهای پوسته‌ای گنیسی در مرحلۀ آخرین، چرخۀ کوه‌زایی دوباره فعال شد. کمربند غرب کنگو ته‌نهشتِ متوالیِ رسوبی‌ای مشابه سامانۀ کاتانگا است که در جهت شمال‌ـ‌جنوب به طول ۱۰۰۰ کیلومتر در امتداد غربی کراتون کنگو ادامه دارد. فعالیت‌های کوه‌زایی در همۀ این کمربندها از ۵۰۰میلیون سال قبل متوقف بوده است. در این دوره، همۀ ابرقارۀ خشکی گندوانا، که افریقا در قسمت مرکزی آن قرار داشت، به کراتون منفرد و پایداری تبدیل شد که با مناطق دارای فعالیت مداوم کمربند متحرک احاطه شده بود. کمربند موریتانی، در شمال غربی افریقا، کمربند متحرکی است که در دوران پالئوزوئیک فعال بود و آخرین مرحلۀ چین‌خوردگی‌اش را در دوران هرسینین گذرانده است. این کمربند بیشتر با ته‌نهشته‌های جوان‌تر پوشیده شده است. کمربند چین‌خوردگی کیپ دماغۀ جنوبی افریقا را قطع می‌کند و یکی دیگر از کمربندهای ناشی از فعالیت دوران پالئوزوئیک است که در دوران‌های پالئوزوئیک بالایی پایدار شده است. در اواخر دورۀ پالئوزوئیک بالایی، یخسایش (فرسایش و رسوب‌گذاری یخچالی) حوضه‌های رسوب‌گذاری جدیدی درون قاره و در حاشیه‌هایش تشکیل داده بود. این مرحله با فرسایش و رسوب‌گذاری یخچالی (یخسایش) گسترده در دوران‌های پرمو‌ـ‌کربونیفر آغاز شد و حجم عظیمی از رسوبات یخچالی، شامل تیلیت‌ها، رُس‌های سال‌چینه‌ای و ماسه‌سنگ‌ها، برجای گذاشته شد. توالی یخچالی دیکوا در حوضۀ کارو ۸۰۰ تا ۹۰۰ متر ضخامت دارد و نمونه‌ای از فرسایش و رسوب‌گذاری پوستۀ یخچالی (یخسایش مداوم) است. رسوب‌گذاری در حوضۀ قاره‌ای کارو بی‌وقفه درخلال دوره‌های پرمین، تریاسی و ژوراسیک ادامه داشته است. رسوبات یخچالی پرمین، سریعاً با رسوب‌گذاری طبقات و لایه‌های زغالی پوشیده شده‌اند که در حوضۀ ونکی زیمباوه دارای اهمیت اقتصادی‌اند. این لایه‌ها نیز با پلمه‌سنگ‌ها، ماسه‌سنگ‌ها، و در آخر با بازالت‌های کارو پوشیده شده‌اند. حجم بزرگی از بازالت‌های فلاتی، با ضخامتی تا یک کیلومتر، در دورۀ تریاسی پسینی (بالایی) و دوران ژوراسیک به بیرون فوران کرده است که نشان‌دهندۀ شروع تقسیم ابرقارۀ خشکی گندوانا است. در مراحل اولیۀ گیسخت قاره‌ای در دوران ژوراسیک پسینی (بالایی) و کرتاسۀ پیشینی (پایینی)، گودال‌های باریک دریایی بر سطح حاشیۀ قاره‌های بعدی به‌وجود آمد و گسلیدگی و انعطاف‌پذیری در پی‌سنگ موجب شکل‌گیری سامانۀ کافت شرق افریقا شد. در این دوره، فعالیت آذرین‌های بازی و قلیایی توسعه پیدا کرد. در دوران کرتاسه، حرکت قاره‌ها و جداشدن آن‌ها آغاز شد. از آن زمان، افریقا به‌صورت بزرگ‌ترین تودۀ خشکی زمین برجای مانده است. یگانه فعالیت کوه‌زایی این دوره در حاشیۀ منتهی‌الیه شمال غربی قاره، در کمربند اطلس، روی داد که هم‌زمان با کوه‌زایی آلپی است. در حالی‌که رسوبات رودخانه‌ای و دریاچه‌ای حوضه‌های داخلی را می‌انباشتند، حاشیه‌های قاره‌ای در بعضی مناطق با لایه‌های متوالی و ضخیم رسوب پوشیده شدند. سامانۀ کافت شرق افریقا بخشی از ناحیه شکستی به طول ۵هزار کیلومتر است که از درۀ لیمپوپو در جنوب، به درۀ اردن در شمال کشیده شده است. این سامانه در قسمت جنوبی در دورۀ مزوزوئیک پسین (بالا) به‌وجود آمد و با فعالیت‌های آتشفشانی عظیم همراه بود. بعدها، فعالیت عظیم آتشفشانی از دورۀ ترشیری تا زمان حال در آتشفشان‌های بخش شمالی کافت دیده شده است که در دوران‌های ترشیری میانی معمول‌تر بوده است. حرکات گُسلیِ شکل‌دهندۀ درۀ کافتی در دوران‌های پلئیستوسن و میوسن اتفاق افتادند و این منطقه هنوز با فعالیت‌های آتشفشانی، و جریان‌های دمای بالا از پوسته شناسایی می‌شود. دریای سرخ در دوران‌های اُلیگوسن و میوسن گودال دریایی جدیدی بود که در محل فعلی دریای سرخ تشکیل شد. رُس‌ها، مارن‌ها، سنگ‌های تبخیری، و سنگ‌‌آهک‌ها در دوران‌های میوسن و پلیوسن آن را انباشتند و سپس، دو سمت گودال گسترده شد، شکافت، و بستر جدید دریا بر سطح بستر گودال شکل گرفت. بنابراین، دریای سرخ اقیانوسی در حال شکل‌گیری است.جانوران. تنوع منحصربه‌فرد گونه‌های جانوری افریقا به‌علت جغرافیای فیزیکی آن است. صحرای افریقا سدی تقریباً عبورناپذیر ایجاد کرده است که به‌سبب دسترسی‌نداشتن به شمال، موجب شکوفایی فون است. از نوزده راستۀ پستانداران، بیشتر از پانزده راسته در افریقا یافت می‌شوند و از ۲۱۰ گونۀ پستانداران سم‌دار جهان تقریباً نیمی از آن‌ها (۹۵ گونه) در افریقا زیست می‌کنند. هرچند به پستانداران بزرگ توجه خاص می‌شود، پرندگان، خزندگان، ماهی‌ها، و حشرات نیز حایز اهمیت‌اند. فون پرندگان افریقا از نظر تنوع به تنهایی از امریکای جنوبی غنی‌تر است. گذشته از پرندگان بومی، افریقا از لحاظ منطقۀ زمستان‌گذرانی پرندگان مهاجر اهمیت فراوان دارد. هرساله چندصد میلیون پرنده از اروپا و آسیا به افریقا مهاجرت می‌کنند. جالب‌ترین تجمع پستانداران در ساواناهای وسیع یافت می‌شوند. ساواناها علفزارهای کم‌وبیش بازی‌اند که بیشتر ناحیۀ جنوب صحرا را می‌پوشانند. حیات وحش در فضای باز به‌خوبی مشاهده‌شدنی است و به‌سبب آن‌که گونه‌های علفزار به‌صورت گله‌ای زندگی می‌کنند، مشاهده آن‌ها راحت‌تر است. این گونه‌های متنوع به‌صورت فصلی برای جست‌وجوی آب و چرا حرکت می‌کنند. علفزارهایدایم افریقا منبع زیست‌شناختی بی‌نظیر، و از نظر زیست‌توده یا تراکم زیستی، پربارترین منطقۀ دنیاست. گونه‌های علفزار شامل چرندگانی نظیر، گورخر، گوزن یال‌دار، و بز کوهی افریقایی است. فیل، بوفالو، ایمپالا (آهوی افریقایی)، و غزال بزرگ نیز به‌صورت محدود در افریقا زیست می‌کنند و در زیستگاه‌های مناسب، برگ‌خوارانی نظیر زرافه، کرگدن سیاه، و گاو کوهی افریقایی یافت می‌شوند. فراوانی گیاه‌خواران منجربه تکامل تعداد متنوعی از گوشت‌خواران شده است که هرکدام کنام اکولوژیک خاصی را اشغال می‌کنند. محدودۀ این تنوع از گونه‌های تعقیبگر، شامل یوزپلنگ، سگ وحشی، و کفتار، تا گونه‌های کمینگر، ازجمله شیر و پلنگ، و مردارخواران، مثل کفتار و شغال، متغیر است. در عین حال بسیاری از شکارچیان کوچک، نظیر گربۀ وحشی افریقایی، روباه گوش‌خفاشی، خَدَنگ راه‌راه، و چندین گونه لاشخور، نیز در کنار گونه‌های مذکور یافت می‌شوند. گونه‌های پرندگان علفزار معمولاً شامل پرندگان شکار، نظیر دراج و مرغ گینه (مرغ شاخ‌دار)، منقار شاخی‌ها، نوعی هوبره، مرغ منشی، و شترمرغ بی‌پرواز، و بسیاری گونه‌های کوچک‌تر دیگرند. جانوران جنگلی افریقا به‌راحتی دیده نمی‌شوند و به‌همین سبب کمتر از فون علفزار نظرگیرند، جذابیت کمتری دارند، و شامل تعداد متعددی از نخستیان‌اند که طیف بسیار وسیعی از لِمور باستانی تا میمون آدم‌نما را پوشش می‌دهد. از چهار گونه میمون‌های انسان‌نمای بزرگ سه گونه، شامل گوریل، شامپانزه و شامپانزۀ کوتوله، در افریقا زندگی می‌کنند. بین این دو انتهای تکاملی حدود ۲۹ گونه وجود دارد که شامل میمون گنون، میمون منگابی، میمون‌های بابون، میمون‌های ماندریل، و میمون کلوپوس (بی‌شست) می‌شوند. علفخواران سم‌دار ساکن جنگل اغلب برگ‌خوارند. از آن جمله است فیل جنگل، زرافه گردن‌کوتاه، گوزن بانگو، گوزن تپه‌زار، غزال‌های دویکر، و خوک جنگلی بزرگ. گونه‌های پرندگان جنگل بسیار غنی و متنوع‌اند؛ ازجمله توراکوای میوه‌خوار، منقار شاخی‌ها، و طوطی‌ها. گونه‌های نادری نظیر مرغ صخره‌ای برهنه‌سر و طاووس کنگویی محدود بازماندگان افریقایی این قبیلۀ آسیایی‌اند. دامنۀ زمین‌های نمناک وسیع افریقا باتلاق‌های وسیع حوضۀ آبریز نیل تا دریاچه‌های بزرگ را دربرمی‌گیرد. این دریاچه‌ها اصلی‌ترین عارضۀ درۀ کافتی‌اند. تنوع زیستی و غنای این منطقه بی‌نظیر است؛ مثلاً، دامنۀ تنوع ماهی‌ها از ماهی شش‌دار افریقا تا ماهی خاردار نیل است. حیات آبی با تنوع غذایی پرندگان آبی و نیمه‌آبی، ازجمله ماهی‌خوارانی نظیر عقاب ماهی‌خوار، پلیکان، ماهی‌خورک، حواصیل، قره‌غاز، و حتی فلامینگو، که تغذیه‌ای بسیار ویژه دارد، مرتبط است. شاید عجیب‌ترین پرنده لک‌لک سرنهنگی است که دارای منقاری بزرگ و قلاب‌دار برای بیرون‌آوردن ماهیان گل‌زی از بستر باتلاقی است. خزندگان شامل بزمچه‌ها، پیتون، و تمساح است. اخیراً به اهمیت تمساح در اکولوژی زمین‌های مرطوب افریقا توجه شده است، اما به‌نظر می‌رسد برای جلوگیری از انقراض این خزندۀ باارزش در بیشتر محدوده‌های این سرزمین بسیار دیر شده باشد. سرزمین‌های مرطوب و وسیع ذخیره‌گاهی طبیعی است که آب را در فصل بارانی ذخیره می‌کند و برای فصول خشک نگه می‌دارد. با رسیدن فصل خشک، گله‌های علفخواران به‌علت نداشتن چراگاه و آب از ساوانا، به زمین‌های نمناک روی می‌آورند. آهوی افریقایی، آهوی بزرگ افریقای جنوبی و آهوی درشت از صحرای کالاهاری به زمین‌های نمناک دلتای اوکاوانگو مهاجرت می‌کنند و در آن‌جا به ساکنان دایم بستر دشت پرآب می‌پیوندند که شامل آهوی آب‌دوست و گونه‌های معمول جنگل‌ها، نظیر گوزن کودو، اسب ابلق، و آهوی سیاه و دیگر جانوران‌اند. چنین تجمعی در بستر دشت پرآب فصل خشک بسیار توجه‌برانگیز است.