یاقوت حموی، شهاب الدین (آناتولی۵۷۵ـ حلب ۶۲۶ق)
یاقوت حَمَوی، شهاب‌الدین (آناتولی۵۷۵ـ حلب ۶۲۶ق)
(یا: یاقوت رومی) مورخ، جغرافی‌دان و دایرةالمعارف‌نویس عرب. از اتباع دولت روم شرقی بود و عنوان «رومی» او از همین‌جا نشأت می‌گیرد. یاقوت که گویا در خانواده‌ای مسیحی متولد شده بود، در کودکی به اسارت درآمد و در بغداد، به تاجری به نام عسکر حموی، به بردگی فروخته شد. مطابق عرف زمانه نام «ابن عبدالله» بر وی نهادند. عسکر او را تعلیم داد و به کار تجارت در خلیج فارس، عمان و سوریه گماشت، و در ۵۹۵ق نیز او را آزاد کرد. یاقوت پس از آن به حرفۀ نسّاخی و کتاب‌فروشی روی آورد و به سفرهای متعدد رفت. در حملۀ مغول (۶۱۶ق) به موصل و سپس به حلب گریخت و تا آخر عمر در آن شهر ماند. یاقوت در تألیف آثارش رنج سفرهای بسیار را تحمل کرد و آن‌چه از او به‌جای مانده به‌لحاظ جغرافیانی و تاریخی یگانه و ارزشمند است. از مهم‌ترین آثار اوست: معجم‌الادباء، در شرح حال علمای نحو و لغت و قرآن و اخبار؛ معجم البلدان، در اسامی و مواضع و مواقع جغرافیایی؛ کتاب‌الارشاد، قاموسی در شرح احوال بزرگان ادب؛ المشترک، در باب امکنۀ مشابةالاسامی.