متوکل، اسماعیل بن قاسم

متوکل، اسماعیل بن قاسم (صنعاء 1610- 1676م) Ismail bin Ghasem Al-Motawakkel

امام و شاه زیدیه در یمن. از نوادگان یحیی بن حسین ملقب به الهادی الی الحق، امام دوم از خاندان قاسم و پرآوازه‌ترین امامان این خاندان است. اسماعیل پس از وفات برادرش محمد المؤید در 1644م دعوی امامت و درخواست بیعت کرد و مردم بر بیعت با او اجماع کردند.

متوکل نخستین امام (شاه) یمن است که در عهد او دولت زیدیه پس از استقلال از دولت عثمانی در سال 1635م توسعه یافت. سپاه او پس از تصرف جنوب یمن و استیلا بر ابین و لحج و عدن در 1663م به سمت شعیب و یافع حرکت کرد. سپس حضرموت را تصرف نمود و تا مرزهای حجاز در شمال یمن پیش رفت. وی توانست یمن را یکپارچه تحت حاکمیت دولت خود درآورد. امام اسماعیل علاوه بر ارتباط با اشراف مکه و دیگر حکام شبه‌جزیره، توانست با دولت‌های عثمانی، صفوی و برخی دولت‌های اروپایی ارتباط برقرار کند. هدف وی از این ارتباطات تأمین منافع سیاسی، اقتصادی و دینی بوده است. او به بازسازی شهرها و آماده‌سازی راه‌ها و کانال‌های آب‌رسانی اهتمام فراوان داشت.

امام اسماعیل در فقه و حدیث و کلام نیز تبحر داشت و آثاری از خود برجای گذاشت که عناوین برخی از آنها عبارت است از: شرح جامع الاصول ابن اثیر، الاربعون حدیثاً، العقیدة الصحیحة فی الدین، المسائل المرتضاه فیما یعتمد الحکام و القضاة.