همدانیان

هَمْدانیان

(یا: آل حاتم) سلسله‌ای حاکم در یمن (1098- 1174م). پس از مرگ سبأ بن احمد صلیحی در 1099، صنعاء و مناطق پیرامون آن از دست دولت صیلحیان خارج شد و به دست خاندان حاتم بن غشیم هَمْدانی افتاد و هَمْدانیان از این خاندان اطاعت کردند. سه خانواده از این قبیله به مدت 75 سال بر یمن حکومت کردند تا این که با اشغال یمن از سوی ایوبیان در 1173م منقرض شدند. حاکمان این خاندان خود را به عنوان سلطان ملقب کردند.

نخستین سلطان دولت هَمْدانیان، حاتم بن غشیم مغلسی هَمْدانی است که به درایت و کفایت وصف شده. وی پس از ده سال فرمانروایی، در سال 1108م درگذشت و پسرش، عبدالله، که به عدالت شهرت داشت بر جایش نشست. عبدالله توانست یکپارچگی هَمْدان را حفظ کند، اما حدود دو سال بعد در اثر مسمومیت درگذشت. سپس برادرش، معن، بر جای او نشست اما قدرت اداره‌ی سلطنت را نداشت. اوضاع ناآرام شد و قبیله‌ی هَمْدان او را در 1116 برکنار کرد و به جایش دو تن از فرزندان قبیب بن ربیع هَمْدانی، به نام‌های هشام و حماس، به طور مشترک بر جای او نشستند. پس از مرگ هشام، حماس به مدت شش سال سلطنت کرد و پس از مرگ او قبیله‌ی هَمْدان حاتم بن احمد بن عمران هَمْدانی را در سال 1138م به پادشاهی برگزید. پس از او پسرش، علی (متوفای 1160م) جانشینش شد. این دو به نام خود سکه ضرب کردند و فرمان دادند تا به نامشان خطبه خوانده شود و بدین وسیله بر استقلال خود از صلیحیان و دعوت فاطمی پافشاری کردند. علی بن حاتم توانست پس از شکست‌ دادن عبدالنبی بن علی مهدی در جنگ ذی عدینه و فرار او به پایتخش زبید، قلمرو دولت هَمْدانیان را گسترش دهد. سلطان حاتم پادشاهی دوراندیش، سخاوتمند و شاعر بود و فرزندش سلطان علی وارد ائتلاف‌ها و جنگ‌های فراوانی شد و قلمرو پادشاهی‌اش تا شمال صعده و جوف امتداد یافت. تا این‌که با لشکرکشی ایوبیان به یمن دولت هَمْدانیان نیز همانند دیگر دولت‌های منطقه‌ی شبه‌جزیره‌ی عربی فروپاشید.