دست غیب

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی
نسخهٔ تاریخ ‏۱۱ اکتبر ۲۰۲۰، ساعت ۱۰:۳۵ توسط Reza rouzbahani (بحث | مشارکت‌ها)
(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)

دستِ غیب (deus ex machina)

وسیله‌ای تئاتری که در آن رویدادی دور از ذهن یا بعید، مشکلی بغرنج را حل می‌کند. این اصطلاح نخست در تراژدی کلاسیک یونان و روم به ‌کار گرفته شد و بر خدایی دلالت داشت که با ابزارهای مکانیکی از «آسمان» بر صحنه فرود می‌آمد تا مشکل داستان را رفع کند؛ مشکلی که شخصیت‌های نمایش نمی‌توانستند آن را بگشایند. سیمبلین[۱] اثر شکسپیر[۲] نمونۀ گزیده‌ای از به‌کارگیری این وسیله در تئاتر انگلیس است. استفاده از خدایان برای حل مشکلات آدمیان را نباید با دیگر تمهیدهای داستانی اشتباه گرفت که ریشه در اساطیر[۳] دارند. نِمِسیس[۴] در متوازن ‌کردن سرنوشت‌های خوب و بد تلاش می‌کرد، در حالی‌که الاهگان تقدیر[۵] که نمی‌توانند بر رویدادها تأثیر بگذارند، فقط آن‌ها را پیش‌بینی می‌کنند.


  1. Cymbeline
  2. Shakespeare
  3. mythology
  4. Nemesis
  5. Fates