پانتومیم
پانْتومیم (pantomime)
(یا: لال‌بازی) نوعی هنر نمایشی غیرکلامی که با حالات صورت و حرکات بدن به‌اجرا درمی‌آید. پانتومیم یا میم همواره در تئاتر اجرا می‌شود. در تئاترهای در فضای باز یونان[۱] و روم[۲] باستان، جایی که تماشاچیان راحت‌تر می‌توانستند ببینند تا بشنوند، میم عنصری مهم در بازیگری بوده است. در یونان قدیم، میم کمدی واقع‌گرایانه ناشیانه‌ای توأم با گفتگوی نمایشی (دیالوگ) و ادا و حرکات مبالغه‌آمیز بود. پانتومیموس[۳] روم، بازیگری بود که با حرکاتی مشخص و موجز و صورتک‌هایی که به چهره می‌زد، همراه با موسیقی و خواندن گروه کُر شخصیتی خاص را به‌نمایش می‌گذاشت. پانتومیم از عناصر مهم کمدیا دلّارته[۴] است، کمدی بداهه که از قرن ۱۶ در ایتالیا سر برآورد و در سراسر اروپا گسترش یافت.
این گونه نمایشی در قرن‌های ۱۷ و ۱۸ در فرانسه و انگلستان به‌صورت بخش جنبی کمدیا دلّارته ادامه یافت که ماجراهای آرلکن[۵] را به تصویر می‌کشید. در قرن ۱۸ جان ریچ[۶]، بازیگر شاخص نقش آرلکن، این نوع نمایش را در جشن میلاد مسیح (کریسمس) رواج داد تا به‌تدریج گسترده‌تر و مهم‌تر از آرلکن شد. به‌ویژه در ابتدای قرن ۱۹ با بازی جوزف گریمالدی[۷] که حرکات آکروباتیک را به آن افزود. ژان گاسپار دبورا[۸]، پانتومیم را به هنری والا ارتقا داد و مارسل مارسو[۹] و ژان لوئی بارو[۱۰] آن را در فرانسه ادامه دادند. بازیگران فیلم‌های صامت قرن ۲۰ همچون چارلی چاپلین[۱۱] و باستر کیتون[۱۲] روند داستان را کاملاً با تکیه بر میم اجرا می‌کردند.
اصطلاح پانتومیم را برای لال‌بازی‌های رومی، که آن‌ها را بازیگری با صورتک اجرا می‌کرد، باله‌های قرن ۱۸ حاوی درون‌مایه‌های اسطوره‌ای، و در قرن ۱۹، برای نمایش‌های پیِروی صامت، که میم مدرن از دل آن پدید آمد، نیز به‌کار می‌بردند.