ابخازی (زبان)
اَبخازی
یکی از زبان‌های قفقازی (ایبِری- قفقازی) که از اواخر دهه‌ی سوم قرن 20م به صورت زبانی مکتوب درآمده است. این زبان را از گروه ابخاز- آدیگه به شمار می‌آورند. سخن گویان به این زبان عمدتا در ابخازیه (حدود 100هزار نفر) و نیز در ترکیه زندگی می‌کنند.
زبان ابخازی دارای دو گویش است: یکی گویش اَبژوی که زبان مکتوب بر آن مبتنی است و دیگری گویش بزیب. از ویژگی‌های نظام آوایی این زبان یکی نظام واکه‌ای محدود و شمار کثیری از صامت‌ها (۵۸ واج در زبان مکتوب و ۶۵ واج در گویش بزیب) است. از لحاظ واج‌شناسی، تکیه[۱] در این زبان اهمیت دارد. زبان ابخازی از لحاظ صرفی (یعنی ساختواژ) زبانی پیوندی است و از ساختار بسیار وسیع پیشوندی برخوردار است. عناصر چندترکیبی در آن بسیار رایج است. ریخت‌شناسی اسم در این زبان بسیار ساده و در فعل بسیار پیچیده است. اسم و فعل در چند مقوله مشترکند: مقوله‌های اشخاص و اشیاء، عدد، ملکیت و ادات مشترک. در این زبان تصریف وجود ندارد و به جای حرف اضافه‌ی پیشایند از حرف اضافه‌ی پسایند استفاده می‌کنند. افعال به لازم و متعدی و نیز ایستا و پویا تقسیم می‌شوند. شخص (صرف چندشخصی)، عدد، تصریف‌پذیری[۲]، توانایی[۳]، رابطه‌ی متقابل، ریخت عطفی[۴]، ریخت سببی، زمان، وجه و جز آنها از جمله مقوله‌های فعلند. نظام پیچیده‌ای از پیشوندهای فعل در این زبان یافت می‌شود. ساختارهای تحدیدناپذیر و قیدهای فعلی که به صورت جمله‌ی پیرو عمل می‌کنند بسیار رایجند. ترکیب واژه‌ها در امر واژه‌سازی نقشی مهم دارد.
در واژگان این زبان نشانه‌هایی از گرایش به زبان‌های ترکی و گرجی و روسی مشهود است. برای کتابت ابخازی در سال ۱۹۲۸م خط لاتین، در سال ۱۹۳۸م خط گرجی، و در ۱۹۵۴م خط روسی برگزیده شد.
- زبان‌های ایبری- قفقازی، بهرام امیراحمدی؛ تهران: مؤسسهٔ چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، 1374
- http://www.ghanbari
- http://lib.eshia.ir