سید فضل الله خان وکیل الملک
سید فضل الله خان وکیل الملک
(ملقب به القابی چون «منشی باشی»، «دبیرالسلطنه»، «وزیرخلوت» و «وکیل الملک») فرزند حاج میرزا علی‌اصغر مستوفی و برادر میرزا محمدرفیع نظام العلمای تبریزی و میرزا محمودخان دیبا علاءالملک. او پدر حشمت الدوله دیبا و شوهر سوم نجم السلطنه، مادر دکتر محمد مصدق است.
سید فضل الله در ۱۲۶۳ق در شهر تبریز در خاندانی از سادات طباطبایی دیبا متولد شد. تحصیلات مقدماتی و ادبیات فارسی و صرف و نحو عربی را در زادگاهش فرا گرفت. در 1300ق، منشی و سپس منشی باشی مظفرالدین میرزا ولیعهد شد. سپس به حکمرانی اردبیل و مشکین برگزیده شد. بعدها وزیر خلوت و رئیس دفتر مظفرالدین شاه شد. او در 1302ق ملقب به لقب دبیرالسلطنه، و در 1308ق که میرزا اسدالله خان وکیل الملک ملقب به ناظم الدوله شد، او به لقب برادرش «وکیل الملک» ملقب شد.
سید فضل الله خان در 1309ق، رئیس دفتر مخصوص ولیعهد شد. او در زمان سلطنت مظفرالدین شاه، نفوذ بسیاری در دربار داشت و ملقب به «وزیرخلوت» شد. اما برادر زنش، عبدالحسین میرزا فرمانفرما، به علت مخالفت با مظفرالدین شاه در عتبات ساکن شد و دسیسه چینی‌های درباریان سرانجام باعث برکناری وکیل‌الملک از کار شد؛ هر چند که او بعدها وزیر دارالشورای کبرا و به وزارت تجارت منصوب شد.
وکیل الملک دو بار ازدواج کرد. بار اول با خاور خانم بهجت‌الدوله، دختر حاج میرزا محمدعلی، تاجر معروف تبریز، که حاصلش چهار پسر و هفت دختر بود. ابوالفتح والاتبار (معروف به حشمت‌الدوله)، و عبدالحسین دیبا (معروف به وکیل الملک) از جمله پسرانش بودند. سپس با حاجیه ملک تاج فیروز نجم‌السلطنه، دختر فیروز میرزا نصرت‌الدوله وصلت کرد که حاصل آن هم پسری به نام ابوالحسن دیبا (ثقةالدوله) بود.
سید فضل‌الله خان وکیل الملک در ۱۳۲۰ق در روستای مرند واقع در ۶۵ کیلومتری شمال غرب تبریز در ۵۷ سالگی درگذشت و در کربلای معلی به خاک سپرده شد.