آمپر، آندره ماری (۱۷۷۵ـ۱۸۳۶)

آمپر، آندره ماری (۱۷۷۵ـ۱۸۳۶)(Ampère, André-Marie)

آندره ماری آمپر André-Marie Ampère
زادروز	لیون ۱۷۷۵م
درگذشت	۱۸۳۶م
ملیت	فرانسوی
شغل و تخصص اصلی	فیزیک دان
شغل و تخصص های دیگر	ریاضی دان
آثار	بررسی نظریه ریاضی بازی ها (۱۸۰۲)؛ یادداشت هایی درباره نظریه ریاضی پدید ه های الکترودینامیکی استنتاج شده از آزمایش (۱۸۲۷)
گروه مقاله	فیزیک و مکانیک
جوایز و افتخارات	نام گذاری واحد جریان الکتریکی به نام او

آندره ماری آمپر

فیزیک‌دان و ریاضی‌دان فرانسوی. در الکترومغناطیس و الکترودینامیک به کشفیات بسیار دست ‌یافت. با پی‌گیری کارهای هانس اورستد در زمینۀ برهم‌کنش آهنربا و جریان الکتریکی، قاعده‌ای به دست آورد که جهت میدان مغناطیسیِ وابسته به جریان الکتریکی را معین می‌کند. واحد جریان الکتریکی را به افتخار او آمپر نامیده‌اند. قانون آمپر معادله‌ای است که نیروی مغناطیسی تولیدشده بین دو سیم موازی حامل جریان را با حاصل‌ضرب جریان‌های گذرنده از این رساناها و فاصلۀ رسانا‌ها از یکدیگر ارتباط می‌دهد. امروزه این قانون معمولاً با استفاده از آنالیز ریاضی بیان می‌شود: انتگرال خطیِ میدان مغناطیسی حول هر مسیر دلخواه متناسب است با جریان الکتریکی خالصی که در همان مسیر محصور شده است. آمپر در نزدیکی لیون زاده شد و تا ۱۸۰۵، که به پاریس نقل‌ مکان کرد، در همان‌جا ریاضی درس می‌داد. در رشته‌های ریاضی، فلسفه، نجوم، و فیزیک تجربی سِمت‌های دانشگاهی داشت. اولین اثر آمپر مقاله‌ای مقدماتی دربارۀ نظریۀ احتمال بود. در این اثر، که با نام بررسی نظریۀ ریاضی بازی‌ها در ۱۸۰۲ منتشر شد، مسلّم‌بودن باخت یک قمارباز در برابر رقیبی با پشتوانۀ مالی بسیار قوی‌تر را بیان کرده بود. آمپر در مجموعه‌ای از مقالات، که انتشار آن‌ها از ۱۸۲۰ آغاز شد، نظریۀ الکترومغناطیس و قوانین پایۀ آن را تشریح کرد. او این مبحث را الکترودینامیک نامید تا از بررسی نیروهای الکتریکی ساکن، که آن را الکتروستاتیک می‌خواند، متمایز شود. او نشان ‌داد دو سیم موازی حامل جریان‌های هم‌جهت یکدیگر را می‌ربایند، در حالی‌که وقتی حامل جریان‌هایی با جهت مخالف‌ا‌ند، یکدیگر را می‌رانند. همچنین، این مطلب را پیش‌بینی و ثابت کرد که هر پیچۀ مارپیچی از سیم حامل جریان، که آن را سیم‌لوله نامید، همانند آهنربای میله‌ای عمل می‌کند. آمپر در تلاش برای توضیح الکترومغناطیس، خواص مغناطیسی را ناشی از الکتریسیتۀ متحرک در نظر گرفت. اظهارنظرش مبنی بر این‌که مولکول‌ها با جریان الکتریکی دایمی احاطه می‌شوند، زمینه‌ساز مُدل پوسته‌ای الکترون به‌ شمار می‌آید. در ۱۸۲۷، رسالۀ یادداشت‌هایی دربارۀ نظریۀ ریاضی پدید‌ه‌‌های الکترودینامیکی استنتاج‌شده از آزمایش را به چاپ رساند.

---