آموزش سمعی و بصری
آموزش سمعی و بصری (audio-visual education)
تدریس از راه به‌کارگیری لوازم صوتی یا تصویری، و یا صوتی‌تصویری. برخی از ابزارهای آموزش سمعی و بصری عبارت‌اند از عکس، اسلاید[۱]، فیلم‌استریپ[۲]، طلق شفاف (ترانسپارنت[۳])، فیلم، نوار ضبط صوت، نوار ویدئو، صفحۀ گرامافون، رایانه، و لوح فشرده (سی‌دی)[۴]. آموزش سمعی و بصری از پژوهش‌های روان‌شناسیِ یادگیری سرچشمه گرفته است. براساس این پژوهش، هرگونه یادگیری بر ادراک (فرآیندی که هر یک از حواس انسان به کمک آن اطلاعات را از محیط کسب می‌کند) استوار است. آزمایش نشان داده است که انسان می‌تواند با هر یک از حواس، در هر مرحله به مقدار محدودی از اطلاعات دست یابد؛ ولی اگر فرد بتواند هم‌زمان از حواس مختلف، مثلاً دو حس بینایی و شنوایی، استفاده کند، اطلاعات بیشتری را می‌تواند به‌خاطر بسپارد. بدین‌ترتیب، استفاده از مواد و وسایل سمعی و بصری، به‌سبب بهره‌گیری از عوامل حسی مختلف، می‌تواند یادگیری را در فرد افزایش دهد. سابقۀ استفاده از مواد و وسایل سمعی و بصری به دهۀ ۱۹۲۰ می‌رسد که فن فیلم‌سازی توسعه یافت و مواد بصری یا دیداری، برای ملموس‌ترکردن اندیشه‌های مجرد برای دانش‌آموزان، به عرصۀ آموزش و پرورش راه یافتند. با پیشرفت تکنولوژی‌های صوتی و به‌کارگیری آن در کنار مواد و وسایل دیداری، آموزش سمعی ـ بصری پدید آمد. در ابتدای امر، وسایل سمعی و بصری فقط در حکم ابزارهایی برای کمک به معلمان تلقی می‌شدند. اما وقوع جنگ جهانی دوم (۱۹۳۹ـ۱۹۴۵) و ضرورت تربیت سریع عدۀ زیادی از نیروهای مسلح در زمانی کوتاه، از مواد و منابع سمعی و بصری استفاده شد و از آن زمان، توان و اهمیت فوق‌العادۀ این روش آموزشی آشکارتر شد. با پیدایش نظریۀ ارتباطات[۵] و نظریۀ سیستم‌ها[۶] در دهه‌های ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ و تحولات آموزش و پرورش، آموزش سمعی و بصری نیز دستخوش تحول شد و از آن پس، به‌جای تکیه و تأکید بر مواد و وسایل سمعی و بصری، بر فرآیند تدریس ـ یادگیری تأکید شد و مواد و وسایل سمعی و بصری به‌عنوان عوامل مؤثر در یادگیری در آموزش و پرورش تلقی شدند. از این زمان به بعد، کاربرد این نوع وسایل در تدریس، با عنوان‌های جدید «ارتباط سمعی و بصری[۷]» و «تکنولوژی آموزشی[۸]» خوانده شد. امروزه، این رشته به فناوری اطلاعات[۹] و آموزش چندرسانه‌ای و خدمات آموزشی اینترنتی نزدیک شده است.