آیک، یان وان (ح ۱۳۹۰ـ۱۴۴۱م)

آیْک، یان وان (ح ۱۳۹۰ـ۱۴۴۱م)(Eyck, Jan van)

آيْک، يان وان

نقاش فلاندری. در دوران حیاتش در سراسر اروپا شهرت یافت. از نخستین نقاشانی بود که از رنگ‌روغن استفاده کرد. جزء‌پردازی دقیق، تابندگی رنگ، و پرداخت عالی، از ویژگی‌های هنر اوست. مضامین آثارش عبارت‌اند از صحنه‌های دینی ازجمله نقاشی محرابیِ ستایش برّه (۱۴۳۲م؛ سِنت باوو در هالم، گِنت)، و تک‌چهره، از جمله ازدواج آرنولفینی (۱۴۳۴م؛ نگارخانۀ ملی لندن). یان برخلاف هوبرت وان آیک ( ـ۱۴۲۶م)، که احتمالاً برادر بزرگ‌تر اوست، یک چهرۀ تاریخی مشخص است. حدود ۱۴۳۰م در بروژ اقامت گزید، و به استخدام شهرنشینان متمول آن‌جا، و نیز بازرگانان ایتالیایی درآمد که در‌ آن مرکز بین‌المللی تجارت، مقیم بودند. از جمله تک‌چهره‌سازی‌هایش، تابلوهای بانوی مقدس و صدر اعظم رولن (۱۴۳۵/۱۴۳۷م؛ لوور، پاریس)، بانوی مقدس و سراُسقف وان دِر پائِله (۱۴۳۶م، موزۀ گرونینِگن، بروژ)، و مردی با عمّامه (۱۴۳۳م، نگارخانۀ ملی، لندن)، که به‌ گمان برخی تک‌چهرۀ خود هنرمند است، درخور ذکرند. گمان می‌رود که یان و برادرش کتاب زمانِ تورینو ـ میلان (که در قرن ۲۰ منهدم گردید) را تذهیب کرده باشند. یان، و احتمالاً برادرش، اسلوب رنگ‌روغن را تکامل بخشیدند؛ این اسلوب پیش از وان آیک رواج یافته بود. با‌ استفاده از رنگ‌روغن به رنگ‌مایه‌های ملایم‌تر و جزئیات دقیق‌تری نسبت به تمپرا ـ سفیدۀ تخم‌مرغ دست یافت، که در آن زمان متداول بود. هرچند که رنگ‌آمیزی عالی و سطوح پرداخت‌شده و لعاب‌گونۀ آثارش را، می‌بایست حاصل مهارت فوق‌العادۀ رنگ‌پردازی‌اش در مقام یک تذهیب‌کار نیز دانست. در فروبومان، نقاشانی همچون خرارد داوید، از روی آثار یان وان آیک نسخه‌برداری می‌کردند، و آثارش در آلمان، اسپانیا، و ایتالیا نیز تأثیر گذاشت. آلفونسوی پنجم از نخستین گردآورندگان آثار او بود؛ لیکن چندی نگذشت که نمونه‌هایی از نقاشی‌هایش به مجموعه‌های خاندان مدیچی و خاندان دِسته راه یافت.

---