ابوطاهر خاتونی
| ابوطاهر خاتونی | |
|---|---|
| زادروز |
ساوه ۴۴۰ق |
| درگذشت | ۵۳۰ق |
| نام‌های دیگر | «معین اصم» یا «معینالملک اصم» |
| شغل و تخصص اصلی | شاعر و کاتب |
| شغل و تخصص های دیگر | دولتمرد |
| لقب | موفّق‌الدین، معینالملک، کمال‌‌الدین |
| آثار | مناقب الشعراء؛ تاریخ آل سلجوق؛ شکارنامۀ ملکشاه |
| گروه مقاله | تاریخ ایران |
ابوطاهر خاتونی (ساوه ۴۴۰ـ۵۳۰ق)
(ملقب به موفّق‌الدین، معینالملک، کمال‌‌الدین) شاعر، کاتب، مستوفی، و از بزرگان دولت سلجوقی. ابوطاهر به سبب تصدی امور گوهر خاتون، همسر محمد بن ملکشاه سلجوقی، و منشی‌گری وی به «خاتونی» مشهور شده است. نخست به شغل دبیری در خدمت ملکشاه سلجوقی پرداخت، سپس به دربار محمد بن ملکشاه پیوست و مستوفی و کارگزار همسر او گردید و روزگاری را نیز در ملازمت سلطان سنجر به‌سر برد. در زمان محمد بن ملکشاه سلجوقی، به سبب هجو گماشتگان نالایق دربار، نصیرالملک او را با منصبی فروتر به گرگان فراخواند و اموال او را ضبط کرد (۵۰۶ تا ۵۱۱ق). وی پس از آن به علی بن احمد سمیرمی، رئیس دیوان اشراف سلطان محمد، توسّل جست و از حمایت او برخوردار گردید. در جامع شهر ساوه کتابخانه‌ای به نام وی منسوب بود که حاوی کتب بسیار شیعی بوده است و احتمالاً براثر حملۀ مغول (۶۱۷ق) از بین رفته است. دیوان شعری از او به‌جا نمانده ولی عمادالدین کاتب برخی از اشعار او را با عنوان «سخریاتی» به زبان عربی و فارسی در هجو صاحب‌منصبان، ذکر کرده و برخی اشعار فارسی ابوطاهر را به عربی ترجمه کرده است. دو کتاب مناقب الشعراء و تاریخ آل سلجوق را به او نسبت داده‌اند که از آن‌ها اثری نیست. رسالۀ کوتاهی به زبان عربی به نام تنزیر الوزیر الزیر الخنزیر در هجو نصیرالملک، وزیر سلطان محمد بن ملکشاه، با عباراتی کوتاه و مقطع و سجع از او در دست است که نسخۀ خطی آن در کتابخانۀ مجلس شورای ملی موجود است. کتاب دیگری نیز با نام شکارنامۀ ملکشاه به وی نسبت داده‌اند. به نوشته عباس اقبال او همان کسی است که در منابع از او به نام «معین اصم» یا «معینالملک اصم» نام برده شده و این لقب به سبب سنگینی گوشش در اواخر عمر بوده است.