اخباری، میرزا محمد (هند ۱۱۷۸ـ کاظمین ۱۲۳۲ق)
اَخباری، میرزا محمّد (هند ۱۱۷۸ـ کاظمین ۱۲۳۲ق)
عالم اَخباری شیعه. اصلش از استرآباد بود. پس از فراگیری علوم مقدماتی به حج رفت و در بازگشت در عتبات اقامت گزید و نزد علمایی چون آقا محمدعلی کرمانشاهی، میرزا مهدی شهرستانی و شیخ موسی تلمّذ کرد. سپس وارد مجادلات میان اخباری‌ها و اصولی‌ها شد و چون در جدل زیرک و زبان‌آور بود، بیشتر علمای اصولی بر او خشم گرفتند. چنان‌که میرزا محمد از بیم اصولیان از عتبات گریخت و پس از چندی آوارگی در شهرهای ایران سرانجام به دربار فتحعلی‌شاه قاجار رفت. چون فتحعلی‌شاه را از تسیتسیانف، سردار روس، هراسان یافت، با شاه عهد بست که اگر عقیدۀ مجتهدان اصولی را منسوخ کند و حامی اخباری‌ها باشد به چلّه خواهد نشست و سر سردار روس را برای وی خواهد آورد. شاه پیشنهاد وی را پذیرفت و تصادفاً در پایان روز چهلم سر سردار روس به تهران رسید، اما درباریان، فتحعلی‌شاه را از میرزا محمد بیمناک کردند و شاه به وعدۀ خود عمل نکرد و او را به عتبات فرستاد. میرزامحمد به کاظمین رفت و در رقابت اسعدپاشا و داوودپاشا در رسیدن به حکومت بغداد دخالت کرد و به اسعدپاشا پیشنهاد یاری داد. داوودپاشا که می ترسید به سرنوشت تسیتسیانف دچار شود، علمای عتبات را به تکفیر او برانگیخت و فتوای قتل او را گرفت. میرزا محمد مانند دیگر علمای اخباری عقل را در تشخیص قواعد و احکام شریعت قبول نداشت و اجتهاد را بدعت در دین می‌دانست. تألیفات وی در فقه و کلام به زبان فارسی و عربی بالغ بر ۸۰ کتاب و رساله است.