راز و جرگلان، شهرستان
راز و جرگلان، شهرستان (County) Raz and Jargalan
واقع در شمالی‌ترین مناطقِ شرق ایران و در شمال غربی استان خراسان شمالی، به مرکزیت شهر راز. در سال 1392ش بنابر مصوبۀ هیأت دولت در جلسۀ 29 آذر 1391ش، با تغییراتی داخلی در بخش راز و جرگلان و انتزاع آن از شهرستان بجنورد، تشکیل شده است. این منطقه از دوره‌های پیش از تاریخ محل اسکان جوامع روستایی بوده. در دوره‌های پیش از تاریخ، نواحی شمالی خراسان بزرگ و از جمله منطقۀ مورد نظر ما محل استقرار اقوام پارتی و پس از تشکیل امپراتوری پارتیان جزو قلمرو اشکانیان بوده است. محوطه‌های باستانی و آثار قلعه‌های نظامی موجود در شهرستان راز و جرگلان مؤید این مسأله است. در دوره‌های پس از اسلام این منطقه همچنان بخشی از خراسان بزرگ بوده است. در اولین تقسیمات کشوری معاصر (1316ش) با تقسیم استان خراسان به هفت شهرستان، منطقۀ راز و جرگلان از توابع شهرستان بجنورد شد. در نیمۀ دوم سال 1369ش بخش راز و جرگلان با چهار دهستان و به مرکزیت روستای راز در شهرستان بجنورد ایجاد، و نهایتاً این بخش در سال 1392ش به شهرستان تبدیل شد. شهرستان راز و جرگلان متشکل است از 3 بخش، 6 دهستان (با بیش از 65 روستای مسکونی) و 3 شهر: بخش مرکزی (مشتمل بر دهستان‌های راز و باغلق[۱]، به مرکزیت شهر راز)، بخش جرگلان[۲] (مشتمل بر دهستان‌های جرگلان و حصارچه[۳]، به مرکزیت شهر یکه‌سعود[۴])، و بخش غلامان (مشتمل بر دهستان‌های غلامان و راستقان[۵]، به مرکزیت شهر غلامان). آبادی‌های راز، یکه‌سعود و غلامان به ترتیب در سال‌های 1387، 1398 و 1399ش به شهر ارتقاء یافته‌اند. براساس سرشماری سراسری سال 1395ش جمعیت شهرستان زیرکوه 59,210نفر است؛ طبق اطلاعات مرکز آمار ایران و براساس سرشماری مذکور، کمتر از 9درصد ساکنان شهرستان شهرنشین و بیش از 91درصد روستانشین و عشایر بوده‌اند. شهرستان راز و جرگلان در نواحی جنوب شرقی با شهرستان بجنورد، در جنوب با شهرستان مانه و سملقان، و با مرزی به طول حدود 165كيلومتر در غرب و شمال و شرق با کشور ترکمنستان محدود شده است.