ارگ دهانی

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی
نسخهٔ تاریخ ‏۱۸ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۳۵ توسط Nazanin (بحث | مشارکت‌ها)
(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)

اُرْگِ‌ دَهانی (mouth organ)

ارگ دهانی

(یا: سازدهنی) هریک از اعضای خانواده‌ای از سازهای کوچک بادی قابل‌ حمل دارای زبانۀ آزاد که منشأ آن آسیای شرقی و جنوبی است. هارمونیکای فشرده، یا همان سازدهنی اروپایی را چارلز ویتستون[۱] در ۱۸۲۹ ساخت. این ساز زبانه‌های آزاد فلزی کوک‌شده‌ای با طول‌های مختلف دارد که در داخل یک محفظۀ باریک چهارگوش قرار گرفته‌اند و با دمیدن و مکیدن هوا، ضمن حرکت‌دادن ساز روی لب‌ها از یک طرف به طرف دیگر، به‌صدا درمی‌آیند. این ساز نیز مثل زنبورک از سازهای اصیل موسیقی محلی و وسترن است. جایگاه آن به‌منزلۀ سازی ملودی‌نواز در کنسرت با هنرمندی و نبوغ لاری آدلر[۲] به‌دست آمد. تمامی سازدهنی‌ها در واکنش به تغییر شدت فشار نَفَس نوازنده، دچار تغییر زیرایی (زیروبم) می‌شوند. شنگ[۳] چینی، شو[۴] ژاپنی، و خن[۵] لائوسی[۶] از نمونه‌های قدیمی سازدهنی‌اند. این شکل‌های کهن‌تر، از یک دسته نی با زیرایی‌های (زیروبم‌های) مختلف تشکیل می‌شوند که تعدادشان به هفده عدد هم می‌رسد و همگی از پایه به یک محفظۀ بادی مشترک و قسمت دهانی وصل‌اند، و با بستن سوراخ‌های جای انگشت روی نی‌ها نواخته می‌شوند؛ این سوراخ‌ها هوا را وادار به خروج از راه زبانه‌های آزاد می‌کنند و هارمونی متنوعی پدید می‌آورند. میان این ساز و رگال قرون‌وسطایی، که آن هم یک ساز زبانه‌آزاد قابل حمل بود، شباهت‌های جالبی وجود دارد، اما رگال دارای ابزارهای پیشرفته‌تر موسیقی غربی مثل کلاویه و دم است.



  1. Charles Wheatstone
  2. Larry Adler
  3. sheng
  4. sho
  5. khen
  6. Laotian