اسپانیایی، ادبیات

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

اسپانیایی، ادبیات (Spanish literature)

نثر و شعر اسپانیایی در کشورهای اسپانیایی زبان. ادبیات اسپانیایی ریشه در قرن ۱۲م دارد، اما دورۀ طلایی آن از قرن ۱۵ تا ۱۷ بود؛ رمان دون کیشوت[۱]، اثر میگل دِ سروانتِس[۲]، و نمایش‌نامه‌های لوپه دِ وِگا[۳] و کالدِرون دِ لا بارکا[۴] مربوط به این دوره است. فدریکو گارسیا لورکا[۵] نمایش‌نامه‌نویس و شاعرِ طراز اول قرن ۲۰ بود.

دورۀ مغربی. تنها نمونۀ کامل از میان حماسه‌های کلاسیک اسپانیایی، سرود سید[۶]، مربوط به قرن ۱۲م، است. شاه آلفونسوی دهم[۷]، معروف به سابیو[۸] (خردمند)، پایه‌گذار نثر کاستیلی در قرن ۱۳م بود که به گویش گالیسیایی شعر تغزلی می‌نوشت. خوان روئیس[۹] (ح ۱۲۸۳ـ۱۳۵۰م)، طنزپرداز قرن ۱۴م، و کشیش اعظم ایتا[۱۰]، نخستین شاعر واقعی بود. مارکی سانتیلیانا[۱۱] (اینیگو لوپِز دِ مندوسا[۱۲])، شاعر و منتقد قرن ۱۵م، آثار زیر را گردآوری کرد: ضرب‌المثل‌ها؛ قصه‌های شهسواری، مانند آمادیس دو گُل[۱۳]؛ سرودهایی که به مبارزه علیه مغربی‌ها اشاره دارد؛ و سِلِستینا (آسمانی)[۱۴]، که رمانی در قالب نمایش است.

دورۀ اسپانیا به‌منزلۀ قدرتی بزرگ. شکوفایی نمایش‌نامۀ منظوم با آثار لوپه دِ روئدا[۱۵] ( ـ ۱۵۶۵) آغاز شد و با وگا، که صدها نمایش‌نامه، رمان، و شعر نوشت، و کالدِرون دِ لا بارکا، مؤلف زندگی رؤیاست[۱۶] (۱۶۳۵)، به اوج خود رسید. در این دوره، دامنۀ شعر نیز گسترده بود، ازجمله آثار تغزلی گارسیلاسو دِ لا بگا[۱۷]، اشعار میهن‌پرستانۀ فرناندو دِ اِررا[۱۸] (۱۵۳۴ـ۱۵۹۷)، آثار عارفانی چون سن تِرِساو[۱۹] و لوئیس دِ لئون[۲۰]، و سبک استادانۀ لوئیس دِ گونگورا[۲۱] (۱۵۶۱ـ۱۶۲۷)، که «گونگوریسم» منحط را باب کرد. در زمینۀ قصه، داستان شبانی شکل گرفت، مانند دیانا[۲۲]، اثر خورخه دِ مونْتمایور[۲۳]؛ رمان پیکارسک نیز با لازاریلوی تورمسی[۲۴]، اثر نویسنده‌ای ناشناس، آثار سِروانتس، و طنز تلخ فرانسیسکو دِ کِوِدو بیلیِگاس[۲۵] تثبیت شد.

نفوذ جنبش اروپایی. در قرن ۱۸ بِنیتو خ فئیخوئو[۲۶]، راهب بندیکتی[۲۷]، تفکر علمی را در اسپانیا رواج داد‌ و نفوذ فرانسه در کمدی‌های لئاندرو ف دِ موراتین[۲۸] (۱۷۶۰ـ۱۸۲۸) و دیگران نمود یافت. چهره‌های نمونۀ این دورۀ رمانتیک عبارت‌اند از شاعران و نمایش‌نامه‌نویسانی چون آنخل دِ سائاوِدرا[۲۹] (دوک دِ ریواس[۳۰]) (۱۷۹۱ـ۱۸۶۵) و خوزه سوریلیا[۳۱] (۱۸۱۷ـ۱۸۹۳)، و خوزه دِ ‌اسپرونسِدا[۳۲]ی ترانه‌سرا. برخی از رمان‌نویسان قرن ۱۹ عبارت‌اند از پدرو دِ آلارکون[۳۳]، کنتس امیلیا دِ پاردو باسان[۳۴] (۱۸۵۲ـ۱۹۲۱)، و بیسنته بلاسکو ایوانیس[۳۵]. خوزه اِچِگارائی[۳۶] ازجمله نمایش‌نامه‌نویسان قرن ۱۹ است.

دورۀ مدرن. «نسل ۱۸۹۸» عبارت بودند از فیلسوفانی چون میگل دِ اونامونو[۳۷] و خوزه اورتِگا ای گاسِت[۳۸] (۱۸۸۳ـ۱۹۵۵)؛ پیو باروخا[۳۹] (۱۸۷۲ـ۱۹۵۶)، رمان‌نویس؛ آسورین[۴۰] (خوزه مارتینِس روئیس[۴۱])، نثرنویس؛ و خوان رامون خیمِنِس[۴۲]، شاعر و برندۀ جایزۀ نوبل. برخی چهره‌های ادبی نسل بعد عبارت‌اند از کامیلو خوزه سِلا[۴۳]، رمان‌نویس؛ شاعرانی چون ‌آنتونیو ماچادو[۴۴]، رافائل آلبرتی[۴۵] (۱۹۰۲ـ۱۹۹۹)، لوئیس سِرنودا[۴۶] (۱۹۰۲ـ۱۹۶۳)، و بیسنته اَلکساندره[۴۷]، برندۀ جایزۀ نوبل؛ و نمایش‌نامه‌نویسانی چون خاسینتو بناونته[۴۸] (۱۸۶۶ـ۱۹۵۴)، برادران کیِنترو[۴۹]، و فدریکو گارسیا لورکا، معروف‌ترین آنان. جنگ داخلی و سانسور شدید حکومت دیکتاتوری فرانکو، زندگی ادبی نیمۀ قرن ۲۰ را دچار وقفه کرد؛ با این حال، برخی از چهره‌‌های ادبی اخیر عبارت‌اند از رافائل سانچِس فرلوسیو[۵۰] (۱۹۲۷ـ ) و خوان گویتیسولو[۵۱] (۱۹۳۱ـ )؛ و شاعرانی چون بلاس دِ اوتِرو[۵۲] (۱۹۱۶ـ ) و خوزه یِرّو[۵۳] (۱۹۲۲ـ ).

 


  1. Don Quixote
  2. Miguel de Cervantes
  3. Lope de Vega
  4. Calderón de la Barca
  5. Federico García Lorca
  6. El cantar de mio Cid
  7. King Alfonso X
  8. El Sabio
  9. Juan Ruiz
  10. Hita
  11. Marquis of Santillana
  12. Iñigo López de Mendoza
  13. Amadis de Gaula
  14. Celestina
  15. Lope de Rueda
  16. La vida es sueño/Life Is a Dream
  17. Garcilaso de la Vega
  18. Fernando de Herrera
  19. St Teresa
  20. Luis de Leόn
  21. Luis de Gόngora
  22. Diana
  23. Jorge de Montemayor
  24. Lazarillo del Tormes
  25. Francisco de Quevedo y Villegas
  26. Benito J Feijoo
  27. Benedictine
  28. Leandro F de Moratín
  29. Angel de Saavedra
  30. Duque de Rivas
  31. José Zorilla
  32. José de Espronceda
  33. Pedro de Alarcón
  34. Emilia de Pardo Bazán
  35. Vicente Blasco Ibañez
  36. José Echegaray
  37. Miguel de Unamuno
  38. José Ortega y Gasset
  39. Pío Baroja
  40. Azorín
  41. José Martínez Ruiz
  42. Juan Ramón Jiménez
  43. Camilo José Cela
  44. Antonio Machado
  45. Rafael Alberti
  46. Luis Cernuda
  47. Vincente Aleixandre
  48. Jacinto Benavente
  49. Quintero
  50. Rafael Sánchez Ferlosio
  51. Juan Goytisolo
  52. Blas de Otero
  53. José Hierro