نمایش مبدأ برای علمی ـ تخیلی


علمی ـ تخیلی (science fiction)<br /> گونه‌ای<ref>genre</ref>&nbsp;از داستان و فيلم براساس ماجراهاي تخيليِ علمي، فني، يا آينده‌نگرانه. برخي بر اين باورند كه اين‌ ژانر (گونه) در آثار [[شلی، مری ولستونکرافت (۱۷۹۷ـ۱۸۵۱)|مِري شِلي]]<ref>Mary Shelley</ref>&nbsp;و&nbsp;به‌ويژه ''فرانكنشتاين''<ref>''Frankenstein''</ref>&nbsp;(۱۸۱۸) ريشه دارد. با آن‌كه آثار علمي تخيلي اغلب به مسائل جاري در علم و علوم اجتماعي مي‌پردازد، هدف آن برهم‌ريختن استنباط‌هاي رايج از واقعيت است. درون‌مايۀ آثار علمي‌تخيلي اغلب عبارت‌اند از واقعيت‌هاي ثانوي، وقايع آينده، آدم‌هاي آهني، بيگانگان، آرمان‌شهر (اوتوپيا)<ref>Utopia </ref> و ديستوپيا (كابوس‌شهر)<ref>dystopia </ref> (اغلب هجوآميز)، سفر در زمان و فضا، بلاياي طبيعي يا ساختۀ انسان، و نيروهاي ماوراي طبيعي. [[ورن، ژول (۱۸۲۸ـ۱۹۰۵)|ژول ورن]]<ref>Jules Verne </ref>&nbsp;و [[ولز، هربرت جورج (۱۸۶۶ـ۱۹۴۶)|اچ جي ولز]]<ref>H G Wells </ref>&nbsp;از نخستين متخصص‌هاي اين گونه‌اند. در قرن ۲۰، سنتِ مجلات عامه‌پسند امريكايي در زمينۀ داستان‌هاي علمي‌تخيلي به‌ظهور نويسندگاني همچون [[کلارک، آرتور (۱۹۱۷ـ۲۰۰۸)|آرتور سي كلارك]]<ref>Arthur C Clarke </ref>، [[آسیموف، آیزاک (۱۹۲۰ـ۱۹۹۲)|آيزاك آسيموف]]<ref>Isaac Asimov </ref>، رابرت هنلين<ref>Robert Heinlein </ref>، و فرانك هربرت<ref>Frank Herbert</ref>منجر شده است. نويسندگان منسوب به نشريۀ انگليسي ''نيو ورلدز''<ref>''New Worlds''</ref>&nbsp;(برايان آلديس<ref> Brian Aldiss </ref>، مايكل موركاك<ref>Michael Moorcock </ref>، [[بالارد، جیمز گراهام (۱۹۳۰)|جيمز گراهام بالارد]]<ref>James Graham Ballard </ref>)&nbsp;و نويسندگان جوان‌تر امريكايي (جوانا راس<ref>Joanna Russ </ref>، اورسلا لو گويین<ref>Ursula Le Guin </ref>، تامس ديش<ref>Thomas Disch </ref>، جين ولف<ref>Gene Wolfe </ref>) «داستان‌گويي ناب» و ارزش‌هاي سنتي را كنار گذاشتند و اين فرم را در ادبيات جدي و ادبيات سياسي و بنيادگرايي (راديكاليسم) جنسي به‌كار گرفتند. سنت‌هاي رايج علمي تخيلي كه تا حدي نيز از سنت آنگلو ـ امريكايي تأثير پذيرفته‌اند بيشتر در فرانسه، آلمان، اروپاي شرقي و روسيه ديده مي‌شود. در دهۀ ۱۹۸۰ «مكتب سايبر پانك<ref>cyberpunk school </ref>»، به رهبري [[گیبسون، ویلیام|ويليام گيبسون]]<ref>William Gibson </ref> و بروس استرلينگ<ref>Bruce Sterling </ref>، از امريكا به سراسر جهان ريشه دوانيد. برخي از نويسندگان مهم داستان‌هاي علمي تخيلي عبارت‌اند از جيمز تيپ‌تري پسر<ref>James Tiptree Jr </ref> (آليس شلدون<ref>Alice Sheldon </ref> ۱۹۱۵ـ۱۹۸۷، امريكا)،&nbsp; فيليپ كي ديك<ref>Philip K Dick </ref> (امريكا)، جان برونر<ref>John Brunner </ref> (۱۹۳۴ـ&nbsp; ، انگلستان)، ساموئِل دلاني<ref>Samuel Delany </ref> (۱۹۴۲ـ&nbsp; ، امريكا)، استانيسلاو لِم<ref>Stanislaw Lem </ref>&nbsp;(۱۹۲۱ـ&nbsp; ، لهستان)، بوريس و آركادي استروگاتسكي<ref>Boris and Arkady Strugatsky </ref> (۱۹۳۱ـ&nbsp; و ۱۹۲۵ـ۱۹۹۱، روسيه)، هارلن اليسون<ref>Harlan Ellison </ref> (۱۹۳۴ـ&nbsp; )، دِيمون نايت<ref>Damon Knight </ref> (۱۹۲۲ـ&nbsp; )، جان كمبل<ref>John Campbell</ref> (۱۹۱۰ـ۱۹۷۱)، و فردريك پال<ref> Frederik Pohl </ref> (۱۹۱۹ـ&nbsp; )؛ چهار نفر آخر تدوين‌گران امريكايي‌اند و مجموعه‌ها و گلچين‌هايي از داستان‌هاي علمي‌تخيلي را گرد آورده‌اند. بسياري از نويسندگان ادبيات رايج نيز داستان‌هاي علمي تخيلي نوشته‌اند، ازجمله [[هاکسلی، آلدوس (۱۸۹۴ـ۱۹۶۳)|آلدوس هاكسلي]]<ref>Aldous Huxley </ref> (''دنياي قشنگ نو''<ref>''Brave New World''</ref>، ۱۹۳۲)، [[اورول، جورج (۱۹۰۳ـ۱۹۵۰)|جورج اوروِل]]<ref>George Orwell </ref> (''هزار و نهصد و هشتاد و چهار''<ref>''Nineteen Eighty-Four''</ref>، ۱۹۴۹)، و [[لسینگ، دوریس می (کرمانشاه ۱۹۱۹ـ لندن ۲۰۱۳)|دوريس لسينگ]]<ref>Doris Lessing </ref> (مجموعۀ پنج كتاب ''ستارۀ سهيل كائوپوس در آرگوس: آرشيوها''<ref>''Canopus in Argos: Archives''</ref>، ۱۹۷۹ـ۱۹۸۳). اصطلاح «علمي تخيلي» را هوگو گِرنزبك<ref>Hugo Gernsback</ref> (۱۸۸۴ـ۱۹۶۷) سردبير مجلۀ امريكايي ''داستان‌هاي شگفت''<ref>''Amazing Stories''</ref>&nbsp;در ۱۹۲۶ وضع كرد.

&nbsp;

----

[[Category:ادبیات عمومی]] 
[[Category:اصطلاحات، مفاهیم، تاریخ عمومی]] 
[[Category:سینما]] 
[[Category:اصطلاحات، گونه ها و ژانر، تجهیزات]]
<references />